Strefa ucznia. Szkoła podstawowa. Język polski. Zadania
Znaczna część zadań w „Strefie ucznia” przestała działać ze względu na wyłączenie wtyczki Flash Player przez producenta. Prowadzimy prace nad przywróceniem tych zadań.
Zadanie 1
Wspólnie z nauczycielem przygotujcie się do ustalenia klasowej listy lektur na cały rok szkolny. Skorzystajcie z podanych tytułów. Następnie uzgodnijcie, które z nich będziecie czytać na lekcjach języka polskiego, a które przeczytacie indywidualnie
Jan Brzechwa „Akademia pana Kleksa”
tematyka: szkoła, baśnie
Jak wyglądała lekcja kleksografii, a jak – zajęcia z przędzenia liter? Do czego służyły lusterka zawieszone nad łóżkami uczniów? W jaki sposób pan Kleks przygotowywał posiłki? Na te pytania, a także na wiele innych znajdziecie odpowiedź w opowieści dwunastoletniego Adasia Niezgódki zatytułowanej „Akademia pana Kleksa”. Bohater zostaje zapisany do tytułowej akademii, gdzie wraz z innymi dwudziestoma czterema chłopcami przebywa pod opieką niezwykłego nauczyciela – pana Kleksa. Książka przedstawia życie uczniów tej szkoły, niecodzienne sposoby prowadzenia lekcji przez Ambrożego Kleksa, a także niezwykłe przygody Adasia w wielu baśniowych krainach.
Carlo Collodi „Pinokio”, tłumaczenie Zofia Jachimecka
tematyka: rodzina, znajomi, baśnie
To historia drewnianego pajaca, który pragnie zostać chłopcem. W osiągnięciu tego celu pomagają mu majster Dżeppetto, Wróżka i Gadający Świerszcz. Ale Pinokio spotyka na swojej drodze także osoby niegodziwe, które go namawiają do złych rzeczy… Czy egoistycznemu, nieposłusznemu pajacowi uda się zostać prawdziwym chłopcem? A może się zamieni w osła lub zostanie połknięty przez wieloryba? Czy potrafi rozpoznać, kto jest mu życzliwy, a kto chce go oszukać i sprowadzić na manowce?
Roald Dahl „Charlie i fabryka czekolady”, tłumaczenie Jerzy Łoziński
tematyka: rodzina, baśnie
Tajemniczy Willy Wonka, właściciel największej na świecie fabryki czekolady, postanawia oprowadzić po swoim zakładzie pięciu posiadaczy złotych talonów. Wśród tych, którym udało się kupić czekoladkę ze złotym kartonikiem, jest Charlie. Chłopiec pochodzi z biednej, bardzo kochającej się rodziny. Uwielbia czekoladę, ale może ją jeść tylko raz w roku – w dniu swoich urodzin. Co się wydarzy w fabryce pana Wonki? Czy wszystkim się uda przejść przewidzianą trasę zwiedzania? Co Willy Wonka zaproponuje Charliemu?
Jean-Jacques Sempé i René Goscinny seria o Mikołajku, tłumaczenie Barbara Grzegorzewska
tematyka: przyjaciele, szkoła, dom
Opowiadania o Mikołajku („Mikołajek”, „Rekreacje Mikołajka”, „Wakacje Mikołajka”, „Mikołajek i inne chłopaki”, „Joachim ma kłopoty”, „Nowe przygody Mikołajka”) to zabawne historie, których głównymi bohaterami są szkolni koledzy. Mikołaj, Alcest, Gotfryd, Euzebiusz wraz z innymi chłopcami nieustannie organizują sobie zajęcia w szkole, na podwórku i w domu, są pełni energii i pomysłów. Nie wszystkie ich zabawy podobają się dorosłym, zwłaszcza rodzicom Mikołajka i nauczycielowi zwanemu Rosołem. Może właśnie dlatego czytelników przygód Mikołajka wciąż przybywa…
Dorota Terakowska „Władca Lewawu”
tematyka: przyjaźń, walka o wolność
Książka opowiada o przygodach Bartka, który mieszka w krakowskim domu dziecka. Pewnego dnia chłopiec ucieka na Wawel. W Smoczej Jamie znajduje tajemne przejście prowadzące do innego wymiaru. W Wokarku, świecie podobnym do Krakowa, spotyka potwory o pajęczych nogach i małych ludzi – Allian, od których się dowiaduje, że krainą rządzi zły Nienazwany…
Francesca Simon „Tylko nie ugotujcie Kopciuszka”, tłumaczenie Maria Makuch
tematyka: szkoła, baśnie
Czy możecie sobie wyobrazić szkołę, do której uczęszczają postaci znane z baśni? Baba Jaga, Zła Macocha, Duży Zły Wilk to uczniowie, którzy niczego nie pragną bardziej, niż się nauczyć, jak przechytrzyć Kopciuszka czy Jasia i Małgosię, a potem ich pożreć. Dobre postaci uczęszczają do klasy Pani Dobrej Wróżki. Nayczycielka stara się uchronić swoich wychowanków przed zasadzkami złych kolegów. Czy jej się to uda? Jakich sposobów użyją uczniowie Pani Dobrej Wróżki, by wyjść cało z opresji? O tym wszystkim dowiecie się z książki pełnej niesamowitych przygód i humoru.
Ian Whybrow „Księga Straszliwej Niegrzeczności”, tłumaczenie Ernest Bryll
tematyka: szkoła, rodzina
Utwór ma formę zbioru listów pisanych przez małego wilczka do rodziców. Bohater został wysłany do Szkoły Złości i Chytrości prowadzonej przez Stryjca Złyjca. Wilczuś nie ma jednak ochoty zostać wilkiem, którego wszyscy się boją. Wyjazd do szkoły traktuje jako karę za swoje zachowanie, niegodne prawdziwego wilka. Bohater opowiada o swoich przygodach podczas podróży do szkoły przez Czarny Las, Kurzołapy, Strasznolas oraz o tym, co się przydarzyło w Szkole Złości i Chytrości. Czy pobyt w szkole zmieni Wilczusia? Czy uczący się pilnie mały wilczek otrzyma stopień Najgorszego Wilka i zostanie Wspaniałym Złoczycielem?
Angela Nanetti „Mój dziadek był drzewem czereśniowym”, tłumaczenie Jarosław i Magdalena Mikołajewscy
tematyka: szkoła
Antoś nie lubi spędzać czasu ani w szkole, ani z zabieganymi, kłócącymi się rodzicami. Woli przebywać
z dziadkiem Oktawianem i babcią Teodorą. Dziadek jest niesamowity, na przykład wspina się na drzewo czereśniowe, kąpie się w rzece. Staruszek, uznawany przez niektórych członków rodziny za trochę postrzelonego, tłumaczy wnuczkowi, kim jest gęś Celestyna, uczy chłopca słuchać oddechu drzewa, a do tego potrafi zrobić znakomity kogel-mogel. „Mój dziadek był drzewem czereśniowym” to przede wszystkim opowieść o miłości dziadka i wnuka. To także książka o rodzicach, którzy mimo wielu przeciwności potrafili ponownie się odnaleźć.
Annette Pehnt „Annika i niezwykli przyjaciele”
tematyka: przygody
Tytułowa bohaterka Annika choruje i nie może robić tego, co zwykle. W związku z tym jest bardzo nerwowa. Wszystko się zmienia, gdy w życiu dziewczynki pojawiają się pewne tajemnicze stworki. Dzięki przyjaźni z nimi Annika przeżyje wiele niezapomnianych przygód, sporo się też nauczy i dowie, a przede wszystkim gdzieś się zawieruszy jej zły nastrój.
Åsa Lind „Piaskowy Wilk”, tłumaczenie Agnieszka Stróżyk
tematyka: rodzina, dom, uczucia, przyjaźń
To zbiór opowiadań, których głównymi bohaterami są Karusia oraz Piaskowy Wilk – postać „znaleziona” przez dziewczynkę w piasku na plaży. Piaskowy Wilk bawi się z Karusią, gdy jej rodzice nie mają czasu, opowiada zapierające dech w piersiach historie, a przede wszystkim tłumaczy zagadki otaczającego świata.
Anna Czerwińska-Rydel „Tajemnica Matyldy”
tematyka: rodzina
Główną bohaterką książki jest Matylda. Jej zapracowana mama nie ma czasu dla córki, nie wie, czego pragnie jej dziecko, co je smuci, o czym marzy. Pewnego dnia Matylda spotyka nauczycielkę muzyki i tak rozpoczyna się jej przygoda z grą na skrzypcach. Cierpliwa starsza pani pomaga też mamie i córce ułożyć ich trudne relacje. W jakimś stopniu jest to również zasługą kota…
Liliana Bardijewska „Dom ośmiu tajemnic”
tematyka: dom, rodzina
Pewnego dnia na Ulicy zjawił się Marcin wraz z rodzicami i psem Cezarem. Właśnie przeprowadzili się do nowego domu. Ten dom jest raczej nietypowy – myśli, knuje, planuje, zastawia pułapki… Chłopiec powoli poznaje każdy kąt budynku, stara się go okiełznać i odkrywa jego osiem tajemnic…
Melania Kapelusz „Koty, czyli historie z pewnego podwórka”
tematyka: znajomi, przyjaciele
To zbiór dziesięciu opowiadań, których akcja rozgrywa się na pewnym podwórku, a bohaterami są urzędujące na nim koty. Ich perypetie przedstawiono z ogromnym humorem. Czworonożni bohaterowie książki przeżywają niesamowite przygody. Jednak większość sytuacji, w których uczestniczą, jest nam znana z własnych doświadczeń i obserwacji. Koty się kłócą, robią sobie przykrości, razem się bawią, zapraszają na urodziny, organizują konkursy itp.
Luc Besson „Artur i Minimki”, tłumaczenie Anna Stanowska
tematyka: rodzina, baśnie
Artur ma dziesięć lat i spędza wakacje u babci na wsi. Okazuje się, że babcia ma sporo kłopotów – zły przedsiębiorca chce zagarnąć jej piękny dom. Chłopiec postanawia pomóc babci i odnaleźć skarb, o którym słyszał z opowieści dziadka. Żeby tego dokonać, musi się udać do krainy tajemniczych Minimków.
Dorota Terakowska „Babci Brygidy szalona podróż po Krakowie”
tematyka: rodzina, zwiedzanie
Dziewięcioletni Bartek zachorował i musi leżeć w łóżku. Na szczęście odwiedza go babcia Brygida, o której istnieniu wcześniej nie wiedział. Babcia zaskakuje chłopca nie tylko swoim wyglądem, ale także nadprzyrodzonymi umiejętnościami, którymi wykazuje się podczas niezwykłych wycieczek po Krakowie. Spotkanie z łakomymi krasnoludkami czy ze smokiem wawelskim, lot z wieży Mariackiej pod babciną parasolką to tylko niektóre z wielu atrakcji przygotowanych przez babcię Brygidę.
Dorota Terakowska „Dzień i noc czarownicy”
tematyka: baśnie
Dzień czarownicy Pewna czarownica ma dość swojej złej sławy. Postanawia stać się dobrą i spełniać marzenia tych, którym do tej pory dokuczała. Co wyniknie z pomocy udzielonej mieszkańcom lasu? Czy wszyscy staną się szczęśliwsi? Noc czarownicy
Z książki wypada czarownica. Stara się wrócić do swojej baśni, ale okazuje się, że nie jest to takie proste, bo świat baśni stanął na głowie. Szczęśliwie, Kasia, która świetnie zna baśniowe opowieści, pomaga wiedźmie wrócić na swoje miejsce. Jak i kiedy czarownica odwdzięczy się Kasi?
Roald Dahl „Wielkomilud”, tłumaczenie Michał Kłobukowski
tematyka: przyjaźń, baśnie
Kiedy i gdzie nastąpiło spotkanie Zosi z sympatycznym Wielkomiludem? Czy miało znaczenie dla losów zagrożonej przez potwory ludzkości? Po co łapie się dobre sny, a więzi koszmary? Co wspólnego z bohaterami ma królowa angielska i jej armia? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedź w książce Roalda Dahla.
Ewa Chotomska „Pamiętnik Felka Parerasa”
tematyka: rodzina, zwierzęta
Autorem tego pamiętnika jest pies Felek. Pewnego dnia zostaje zabrany ze schroniska do domu swoich nowych właścicielek mieszkających w Warszawie. Felek wraz Karoliną i jej mamą zwiedza Polskę, występuje w radiu, a nawet przez chwilę staje się wilkiem…
Krystyna Boglar „Klementyna lubi kolor czerwony”
tematyka: zagadka kryminalna, przygody
Marek, Pulpet i Asia myślą już o początku nowego roku szkolnego i żałują, że tego lata nie przydarzyło im się nic szczególnego. Niespodziewanie wplątują się w niezwykłą przygodę – muszą odszukać tajemniczą Klementynę. Odwiedziny u żabiego króla i samotna noc w lesie to tylko początek perypetii sympatycznych bohaterów. To książka dla wszystkich sympatyków opowieści z dreszczykiem.
Barbara Stenka „Oj, Hela!”
tematyka: przyjaciele, szkoła, dom
Hela jest dziewięcioletnią żywiołową dziewczynką. Przyjaźni się z Magdą, Kamilą i Patrycją. Razem przeżywają wiele przygód, a swoimi pomysłami zaskakują najbliższych. Zdaje się, że tylko one mogą wpaść na pomysł, by się stać dziećmi natury, czy wymyślić specjalny trening dla koleżanki, która ma kłopoty z przejściem do następnej klasy. Kto inny byłby tak uprzejmy, by na siłę przeprowadzać staruszka przez ulicę?
Andrzej Maleszka „Magiczne drzewo” (wybrana część, „Olbrzym”)
tematyka: przyjaźń, walka ze złem
Kuki nie potrafi zapanować nad złością, zwłaszcza, gdy się trzeba odegrać na podłym czternastoletnim Blubku, który wylał mu na głowę wiadro wody, gdy Kuki stanął w obronie Gabi. By się zemścić, postanawia użyć magicznego czerwonego krzesła będącego w posiadaniu jego mamy. Ta decyzja zapoczątkuje serię zdarzeń, w których bohaterowie (Kuki, Blubek i Gabi oraz gadający pies Budyń) będą musieli stawić czoła olbrzymowi o siedmiu wcieleniach – walczyć między innymi ze zwierzomaszynami, stalowym ptakiem, pożeraczem światła.
Krystyna Drzewiecka „Piątka z Zakątka”, „Nowe przygody Piątki z Zakątka”
tematyka: szkoła, dom, przyjaciele
To pełne humoru zbiory opowiadań, których bohaterami są Krzyś oraz jego przyjaciele. Poznajemy podwórkowe i szkolne przygody oraz zabawne rodzinne perypetie piątki dzieciaków.
Henryk Jerzy Chmielewski – wybrana część przygód Tytusa, Romka i A`Tomka, „Tytus olimpijczykiem”
Romkowi i A`Tomkowi marzą się sukcesy na igrzyskach olimpijskich. Jako trenerzy przygotowują Tytusa do występów – ustalają zestawy ćwiczeń oraz specjalną dietę. Są pewni zwycięstwa. Czy Tytus przywiezie medal z olimpiady odbywającej się w Kogutkowie Górnym?
Marek Kamiński „Marek – chłopiec, który miał marzenia”
tematyka: podróże, wspomnienia z dzieciństwa
Wybitny podróżnik i polarnik Marek Kamiński opowiada o swoim dzieciństwie. Wspomina życie w domu i szkole oraz przygody, które wpłynęły na jego przyszłe decyzje oraz zainspirowały wyprawy w dorosłym życiu. Książka zawiera autentyczne zdjęcia z dzieciństwa podróżnika. Dla wielu młodych czytelników może się stać zachętą do rozmyślań nad tym, co w ich życiu jest ważne i jakimi ludźmi chcieliby być w przyszłości.
Joanna Papuzińska „Asiunia”
tematyka: rodzina, wojna
Opowiadanie jest historią małej Asi, dla której II wojna światowa rozpoczęła się, gdy dziewczynka skończyła pięć lat. Pewnej nocy zniknęło wszystko, co było dotąd bliskie i znane dziewczynce – dom, mama, tata. Asia musiała mieszkać w obcych domach, a później ukrywać się wraz z babcią, rodzeństwem i ciotkami na wsi. Do czasu, gdy skończyło się powstanie warszawskie…
Michał Rusinek „Zaklęcie na »w«”
tematyka: rodzina, wojna
Opowieść jest oparta na prawdziwej relacji Włodzimierza Dusiewicza. To historia ośmioletniego Włodka, któremu kończą się wakacje, ale zamiast nowego roku szkolnego rozpoczyna się wojna. Bohater nie do końca zdaje sobie sprawę, czym jest okupacja – wyobraża sobie, że to zaklęcie złego czarnoksiężnika. Historia w wielkim skrócie opowiada o tym, co robił i co przeżył mały Włodzimierz Dusiewicz podczas II wojny światowej.
pobierz nagranie (14,4 MB, czas trwania 10:59)
pobierz nagranie (6,24 MB, czas trwania 4:33)
pobierz nagranie (890 KB)
czas trwania 0:55
Zamknijcie oczy i słuchając nagranego tekstu utworu, wyobraźcie sobie przedstawioną sytuację.
pobierz nagranie (9.6 MB)
czas trwania 6:58
Przeczytaj poniższe pytania, a następnie wysłuchaj legendy pod tytułem „Bursztynowa korona”. Podczas słuchania wynotuj informacje potrzebne do udzielenia odpowiedzi na pytania.
- Z jakim regionem Polski jest związana legenda „Bursztynowa korona”?
- Kiedy się rozgrywały ukazane wydarzenia?
- Kim był Mikołajek?
- Kim była dziewczyna, którą okradł Mikołajek?
- Kim był sędzia Mikołajka?
- W jaki sposób stornia (mała flądra) i jaskółka pomogły chłopcu uniknąć najsroższej kary?
- W jaki sposób chłopiec został ukarany?
pobierz nagranie (5,8 MB) czas trwania 4:46 |
pobierz nagranie (2 MB) czas trwania 1:33
pobierz nagranie (1,8 MB) czas trwania 1:56
pobierz nagranie (1,2 MB) czas trwania 1:17
pobierz nagranie (1,5 MB) czas trwania 1:35
Wysłuchaj wypowiedzi dotyczących bezpieczeństwa na szlaku.
pobierz nagranie (7,6 MB) czas trwania 7:06
pobierz nagranie (247 KB) czas trwania 0:11
pobierz nagranie (204 KB) czas trwania 0:10
pobierz nagranie (440 KB) czas trwania 0:15
pobierz nagranie (168 KB) czas trwania 0:08
pobierz nagranie (247 KB) czas trwania 0:10
pobierz nagranie (401 KB) czas trwania 0:18
pobierz nagranie (264 KB) czas trwania 0:12
pobierz nagranie (398 KB) czas trwania 0:17
Posłuchajcie uważnie.
pobierz nagranie (228 KB) czas trwania 0:11
pobierz nagranie (326 KB) czas trwania 0:17
pobierz nagranie (229 KB) czas trwania 0:11
pobierz nagranie (372 KB) czas trwania 0:17
pobierz nagranie (427 KB) czas trwania 0:29
Posłuchajcie uważnie.
pobierz nagranie (4,7 MB) czas trwania 3:31
Wysłuchaj nagrania.
pobierz nagranie (3,3 MB) czas trwania 2:27
Wysłuchaj nagrania.
pobierz nagranie (1,5 MB) czas trwania 1:32
pobierz nagranie (1,7 MB) czas trwania 1:41
Wysłuchaj dwóch interpretacji wiersza Jeremiego Przybory.
pobierz nagranie (672 KB) czas trwania 0:39
Wysłuchaj nagrania.
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 7. Między nami (s. 17)
MITOLOGIA SŁOWIAN jest jednym z systemów wierzeń, o którym – mimo badań – wciąż wiadomo niewiele. Dane pochodzące z rozproszonych informacji zamieszczonych w różnych źródłach są niepełne i często subiektywne. Ustalenia badaczy (językoznawców, religioznawców, kulturoznawców, archeologów, etnografów) na podstawie tak szczątkowej wiedzy są tylko hipotetyczną rekonstrukcją.
1. Wierzenia Słowian w relacjach obcokrajowców.
Szczecin, ludne i obszerne miasto, a większe jak Julin jest, gdyż ono sobą trzy góry zajmuje, z których średnia najwyższa najwyższemu pogan bóstwu, nazwanemu Trygław, poświęcona, trójgłowy miała na sobie posąg. Złota opona usta i oczy zasłaniała bogu; za wyznaniem zaś samych kapłanów tego bóstwa wiemy, iż przeto najwyższy u niego bóg o trzech głowach był, że ma o trzech królestwach pieczę, o niebieskim, piekielnym i wodnym, a zaś twarz dlatego zakryta, by grzechów ludzkich, niby to nie widząc, nie prześladował zbyt, lecz pomimo siebie je puszczał.
Tadeusz Linkner, Słowiańskie bogi i demony, s. 23–24, cyt. za: Bronisław Trentowski, Żywot św. Ottona
Na zdjęciach figura Trygława w parku miejskim w Wolinie. Fot. Radosław Drożdżewski
Niezmierny był w świątnicy bałwan, wielkością swoją ciała ludzkiego wzrost wszelki przechodzący. Miał on cztery głowy ze czterema karkami, z których dwie naprzód, a dwie w tył patrzały, atoli zwracając się nieco ku lewej i prawej stronie, tak że oczy ich napotykałeś zewsząd. W prawej ręce trzymał róg, różnego rodzaju kruszcem wysadzany, który kapłaństwo wypełniało miodem, ku wywróżeniu następnego roku urodzajów, w lewicy zaś miał łuk, przytulony nico ku bokowi. Suknia li do kolan długa, z rozmaitych kawałków drzewa sztucznie urobiona i sklejona, miała tak delikatne z kolanami spoje, iż najbystrzejszym okiem dostrzec ich nie było można. Nogi stały na podstawku w bliskości ziemi. Broda i głowa były po słowiańsku wygolone. Około niego leżały siodło, wędzidło, miecz, pochwa, pas i inne godła bardzo kosztowne.
Tadeusz Linkner, Słowiańskie bogi i demony, s. 28–29, cyt. za: Sakso Gramatyk, Gesta Danorum…, z ok. 1185 roku
Na zdjęciach posąg Światowida w parku Alfreda w Czeladzi. Fot. Jędrzej Bogus
2. Tematyka związana z mitologią Słowian była i jest do dziś źródłem natchnienia dla wielu artystów. Domysły na temat wierzeń rozpalały wyobraźnię pisarzy i malarzy, inspirowały do tworzenia fantastycznych opowieści i innych dzieł.
Zofia Stryjeńska, Trygław, 1917, karton, litografia barwna. Fot. Piotr Ligier
Stanisław Jakubowski, Światowid, 1923, grafika, papier, drzeworyt barwny. Fot. Piotr Ligier
Możecie także obejrzeć w internecie grafiki Aleksa Fantalowa i Andrieja Klimienki oraz przejrzeć następujące opracowania:
- Andrzej Szyjewski, Religia Słowian (ibuk.pl)
- Aleksander Brϋckner, Mitologia słowiańska i polska
Wersja do wydruku – plik pdf
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 7. Między nami (s. 63)
JAK EDYTOWAĆ TEKST?
Współcześnie niemal wszystko, co czytamy, ma postać drukowaną lub elektroniczną. Ręczne pismo pojawia się jeszcze na przykład w krótkich notatkach, które mama, wychodząc z domu, zostawia dzieciom, w zeszytach szkolnych czy prywatnych zapiskach. Często nawet kalendarze czy organizery, w których notujemy, co mamy zrobić następnego dnia, mają postać elektroniczną. Jednak niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z pismem odręcznym czy z drukowanym, obowiązują nas ustalone zasady poprawności ortograficznej, interpunkcyjnej bądź językowej. Oprócz tego musimy dbać także o to, jak napisany przez nas tekst wygląda. W wypadku pisma ręcznego pamiętamy między innymi o marginesach, staramy się, aby nasze pismo było czytelne i estetyczne. W przypadku tekstu drukowanego należy z kolei zadbać o odpowiednie sformatowanie, a więc o:
- dobranie odpowiedniego rodzaju czcionki według rozmiaru i kształtu,
- właściwe odstępy między wierszami tekstu,
- wyznaczenie marginesów,
- właściwe wyrównanie tekstu.
Poniżej znajdziesz kilka podstawowych informacji teoretycznych dotyczących edycji tekstów, a także praktyczne wskazówki, jak sprawić, aby twoje wypracowanie było odpowiednio sformatowane.
KSZTAŁT PISMA
Pismo, czyli system znaków służący do utrwalenia lub zastąpienia języka mówionego przez zapis, ma kilka odmian. Ze względu na kształt pisma możemy wyróżnić pismo tekstowe, a więc takie, którego znaki mają kształt małych liter alfabetu, oraz pismo wersalikowe, mające kształt wielkich liter alfabetu.
Wskazówka 1
Pisząc wypracowania, używaj pisma tekstowego, jest ono bowiem łatwiej rozpoznawane przez czytelnika.
Wersalików używaj tylko wtedy, kiedy chcesz wyróżnić krótką partię tekstu, np. tytuł.
KRÓJ PISMA – FONT – CZCIONKA
Przez krój pisma rozumiemy jego wygląd graficzny. Poszczególne kroje pisma charakteryzują się jednolitymi cechami graficznymi, takimi jak: styl, rytm (regularne powtarzanie się pionowych kresek), proporcje, obecność lub brak szeryfów (poprzecznych lub ukośnych kreseczek stanowiących zakończenie liter). Różne kroje pisma mają też swoje odmiany i tak na przykład ze względu na pochylenie znaków możemy wyróżnić odmianę prostą lub pochyłą, a ze względu na grubość kresek tworzących litery – odmianę pisma bardzo cienkiego, cienkiego, normalnego, półgrubego, grubego i bardzo grubego.
Obraz kroju pisma mamy zapisany w postaci cyfrowej w programie komputerowym i nosi on nazwę fontu.
Wskazówka 2
Pisząc wypracowanie, używaj pisma prostego, a pod względem grubości kresek – pisma normalnego. Fontami, które najlepiej spełniają tutaj swoją funkcję, są: Times New Roman lub Arial.
Pisma pochyłego i pogrubionego używaj tylko wtedy, kiedy chcesz coś wyróżnić w tekście. Pismem pochyłym możesz zapisywać na przykład tytuły lektur, do których odwołujesz się w swojej pracy.
WIELKOŚĆ (STOPIEŃ) PISMA
Wielkość pisma określa się w punktach typograficznych. Punkt typograficzny to 0,376 mm. W tekstach publikacji używa się zazwyczaj stopnia pisma o wielkości od 9 do 12 punktów.
Wskazówka 3
Pisząc wypracowanie, używaj najlepiej pisma o wielkości 11 lub 12 punktów typograficznych, czyli pisz tak zwaną dwunastką lub jedenastką. Większe pismo stosuj tylko w tytułach.
ODSTĘP MIĘDZY WIERSZAMI
Między poszczególnymi wierszami tekstu powinien być zachowany odpowiedni odstęp, który nazywamy interlinią. Zachowanie interlinii jest bardzo istotne, gdyż ułatwia czytanie tekstu. Dlatego w wypadku dłuższych wierszy niezbędny jest większy odstęp między nimi. W edytorach tekstu, takich jak na przykład Microsoft Word, mamy automatycznie ustaloną interlinię, która może wynosić 1; 1,5; 2; 2,5; 3.
Wskazówka 4
Pamiętaj o stosowaniu interlinii – najlepiej, żeby wynosiła 1 lub 1,5.
MARGINESY
Aby strona z tekstem wyglądała estetycznie i by można było ją wydrukować, należy wyznaczyć marginesy. Wyróżniamy marginesy dolny i górny oraz lewy i prawy. W standardowym ustawieniu marginesów każdy z nich wynosi 2,5 cm. Można jednak ustawić także marginesy wąskie, umiarkowane oraz szerokie albo ustawić własne marginesy niestandardowe. Wielkość marginesu powinno się dostosować do potrzeb danego tekstu.
Wskazówka 5
Pamiętaj o ustawieniu odpowiednich marginesów.
WYRÓWNANIE WIERSZY TEKSTU
Tekst może być wyrównany:
- obustronnie (wyjustowany), czyli do obu marginesów bocznych,
- lewostronnie, czyli do lewego marginesu,
- prawostronnie, czyli do prawego marginesu,
- do środka (wycentrowany).
Tekst zasadniczy, a więc na przykład tekst wypracowania szkolnego, powinno się wyjustować, a więc wyrównać obustronnie. Wyrównania lewostronnego używamy, zapisując na przykład tytuły rozdziałów, wyrównania prawostronnego – kiedy umieszczamy pod tekstem podpis autora. Wyśrodkować możemy tytuł artykułu.
Wskazówka 6
Pamiętaj o wyjustowaniu (wyrównaniu) tekstu wypracowania.
AKAPIT
Akapit to podstawowa jednostka tekstu, która zaczyna się zawsze od nowego wiersza. Akapity powinny mieć jednolity charakter, a zatem nie należy w ich obrębie zmieniać ani stopnia, ani kroju pisma, a także odstępów międzywierszowych. Akapity rozpoczyna się zazwyczaj wcięciem akapitowym.
Wskazówka 7
Pamiętaj o dzieleniu tekstu na akapity i rozpoczynaj je wcięciem akapitowym. Konsekwentnie używaj też tego samego kroju i stopnia pisma oraz interlinii.
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 7. Między nami (s. 116 i 280)
1. Przypomnij sobie, co wiesz na temat przemówienia i zaznacz poprawne odpowiedzi. Uwaga! Więcej niż jedna odpowiedź może być poprawna.
- Kiedy kieruje się przemówienie do kolegów lub koleżanek, najlepiej rozpocząć je apostrofą:
- Kochani!
- Panie i panowie!
- Szanowni zebrani!
- Koleżanki i koledzy!
zobacz odpowiedź
Poprawne odpowiedzi: a, d
2. Celem wstępu przemówienia jest najczęściej:
-
- przedstawienie argumentów.
- zdobycie przychylności odbiorców.
- zainteresowanie odbiorców tematem.
- przedstawienie problemu/tematu mowy.
Poprawne odpowiedzi: b, c, d
3. Podczas wygłaszania przemówienia nie należy:
-
- modulować głosu.
- całkowicie unikać gestykulowania.
- mówić z zaangażowaniem emocjonalnym.
- dbać o właściwą intonację i tempo wypowiedzi.
- mówić cały czas z jednakowym wyrazem twarzy
Poprawne odpowiedzi: b, e
4. Aby przemówienie odniosło zamierzony skutek, należy:
- unikać kontaktu wzrokowego ze słuchaczami.
- zadbać o porządek i kompozycję wypowiedzi.
- ułożyć argumenty w odpowiedniej kolejności.
- dostosować formę wypowiedzi do okoliczności i określonego odbiorcy.
- wygłosić przemówienie bez wcześniejszego przygotowania, żeby słuchacze nie odnieśli wrażenia sztuczności wypowiedzi.
Poprawne odpowiedzi: b, c, d
5. Aby ułatwić przekonanie do siebie słuchaczy, można:
- używać 1 os. lm.
- mówić prostym, zrozumiałym językiem.
- stosować różnego rodzaju przerywniki, np. anegdoty, przykłady.
- zaakcentować własne zaangażowanie w przedstawiany problem/sprawę.
- przemawiać jak najdłużej, by odbiorcy mieli wrażenie, że mają do czynienia z osobą kompetentną.
Poprawne odpowiedzi: a, b, c, d
2. Napisz, z jakiej okazji i do kogo można się zwrócić, zaczynając przemówienie apostrofą:
Drodzy przyjaciele!
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Wysoki sądzie!
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Czcigodni zebrani!
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Szanowni państwo!
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Kochani!
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Szanowna pani dyrektor!
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3. Przeczytaj fragment powieści N.H. Kleinbauma Stowarzyszenie umarłych poetów i wykonaj zadania pod tekstem
Następnego dnia na początku lekcji angielskiego Keating napisał na tablicy wielkimi literami słowo: COLLEGE. Podkreślił je grubą linią.
– Moi panowie – powiedział – omówimy dziś pewną bardzo ważną dla każdego przyszłego studenta umiejętność, której opanowanie jest niezbędne, jeśli nie chce się zmarnować kilku lat studiowania w college’u. Otóż chodzi o umiejętność analizowania nieprzeczytanych lektur.
Chłopcy wybuchnęli gromkim śmiechem.
– College w bardzo krótkim czasie zniszczy wasze zamiłowanie do poezji – mówił dalej Keating. – Dokonają tego długie godziny drobiazgowych analiz i nie kończących się interpretacji. Wiersz będzie dla was istniał tylko jako rymy, zgłoski i metafory… W college’u poznacie na pewno dzieła najwyższego lotu, których piękno powinniście umieć smakować. Niekiedy jednak skazani będziecie na godne pożałowania brednie, których należy unikać jak dżumy. – Keating spacerował powoli przed klasą. – Załóżmy, że zdecydujecie się na wykłady z powieści współczesnej. W ciągu całego semestru czytacie wyborną literaturę, wzruszającego Ojca Goriot Balzaka, Ojców i dzieci Turgieniewa i wiele innych arcydzieł. Kiedy jednak przychodzi okres zaliczeń, okazuje się nagle, że jedynym tematem na egzaminie będzie problem miłości rodzicielskiej, który w swej powieści pod tytułem Wątpliwy debiut podjął nie kto inny jak sam… wasz pan profesor. – Keating zerknął z ukosa na chłopców i mówił dalej. – Po przeczytaniu pierwszych trzech stron książki uświadomicie sobie, że wolelibyście być wysłani na front niż trwonić drogocenny czas na zajmowanie umysłu takimi śmieciami. Ale któż śmiałby głośno narzekać? Czy warto przez taką błahostkę oblać egzamin? Oczywiście, że nie. Przecież przez cały semestr pilnie pracowaliście i powieść współczesną znacie bardzo dobrze. Co zrobić?
Chłopcy wsłuchiwali się zachłannie w słowa nauczyciela.
– Sposób na nie przeczytane lektury jest bardzo prosty. Bierzemy do ręki ów Wątpliwy debiut i z kilku zdań streszczenia na obwolucie dowiadujemy się, że pewien jegomość imieniem Frank, który żyje z handlu snopowiązałkami*, poświęca wszystko, by umożliwić przyzwoity start swojej córce o dźwięcznym imieniu Christine, która zresztą jest tyle złakniona sukcesu co leniwa. Na egzaminie swoją odpowiedź rozpoczynamy od przekonania profesora, iż nie będziemy przytaczać szczegółów intrygi, by od razu przejść do głębszej interpretacji znakomitego dzieła. Jednocześnie chytrze przemycamy wszystkie nasze wiadomości z obwoluty, chcąc utwierdzić go, iż rzetelnie przeczytaliśmy całą lekturę. W następnej części warto zaskoczyć profesora ambitną analizą porównawczą, wobec której trudno zająć obojętne stanowisko. Na przykład mówimy coś w rodzaju: „Konieczne jest odnotowanie pouczającego podobieństwa między śmiało przez autora skreślonym portretem kochającego ojca a niektórymi elementami teorii Zygmunta Freuda. Nasz powieściowy Frank, ojciec Christine, to upadły Edyp, natomiast Christine to Elektra…” Wreszcie nadchodzi czas efektownej konkluzji, i tu radziłbym odwołać się do bardzo niejasnych i niesprecyzowanych źródeł… Na przykład coś w tym rodzaju – Keating zamilkł na krótką chwilę i zaczął czytać z notatnika: – „Rzeczą godną największej uwagi jest trudno uchwytna, tajemnicza nić, jaka łączy powieść z naukami hinduskiego filozofa i proroka Avesha Rahesha Nona. Sięgając do mitycznego wyobrażenia trójgłowego smoka, Rahesh Non drobiazgowo analizuje przyczyny, dla których dzieci porzucają swoich rodziców. Według proroka trzy smocze głowy to ambicja, pieniądze i sukces”. I tak dalej, i tak dalej, możecie swobodnie rozwijać filozofię Rahesha Nona, począwszy od tego, czym straszne głowy się odżywiają, a skończywszy na tym, jak je ściąć, by już więcej nie odrastały. Na sam koniec swojej wypowiedzi należy niezbyt nachalnie, ale z udaną szczerością, pochwalić profesora za olśniewający talent literacki i godną zazdrości odwagę, którą okazał, publikując Wątpliwy debiut.
Meeks podniósł rękę.
– Kapitanie… a co zrobić, jeśli nic się nie wie na temat kogoś takiego, jak Avesh Rahesh Non?
– Avesh Rahesh Non nigdy nie istniał, Meeks. Chodzi o to, aby sobie kogoś takiego wymyślić. Żaden ceniący się profesor nie przyzna się, że jest mu obce nazwisko hinduskiego filozofa, tym bardziej, gdy pada ono z ust zwykłego studenta. Najprawdopodobniej wasza odpowiedź zostanie skomentowana podobnie, jak zrobił to mój profesor. – Keating wziął do ręki kartkę papieru, która była wsunięta pomiędzy strony notatnika. – „Pańskie odwołanie się do dzieł Avesha Rahesha Nona – zaczął czytać donośnym głosem – było dowodem wnikliwej analizy. W jasny i poprawny sposób umiał pan odczytać jego idee. To miło usłyszeć, że oprócz mnie jest jeszcze ktoś, kto ceni sobie tego wielkiego, choć nieco już zapomnianego mędrca Dalekiego Wschodu. Celujący”.
*snopowiązałka – maszyna do koszenia i wiązania zboża i rzepaku w snopy
a) Wyodrębnij we fragmencie powieści tekst przemówienia Keatinga.
b) Napisz, kilkuzdaniową wypowiedź, w której przedstawisz temat i cel przemówienia Keatinga.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
c) Uzasadnij, dlaczego przemówienie Keatinga możemy uznać za ironiczne. Przytocz przynajmniej dwa fragmenty, w których ironia jest szczęśliwie widoczna.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Ironia – sprzeczność między dosłownym znaczeniem słów a ich intencją. Zaznacza dystans, wykpiwa coś, jest przejawem drwiny, szyderstwa, żartu.
Przykładowa odpowiedź: Przemówienie Keatinga można uznać za ironiczne, ponieważ możemy zauważyć sprzeczność między właściwą intencją jego przemowy a jej tematem i dosłownym znaczeniem. Nauczyciel nie chce namawiać uczniów do nieczytania lektur, a jedynie wykpić głupotę niektórych profesorów. Być może, chce w ten sposób zaznaczyć również dystans do własnego zawodu.
Przykłady ironii:
W ciągu całego semestru czytacie wyborną literaturę, wzruszającego Ojca Goriot Balzaka, Ojców i dzieci Turgieniewa i wiele innych arcydzieł. Kiedy jednak przychodzi okres zaliczeń, okazuje się nagle, że jedynym tematem na egzaminie będzie problem miłości rodzicielskiej, który w swej powieści pod tytułem Wątpliwy debiut podjął nie kto inny jak sam… wasz pan profesor.
Po przeczytaniu pierwszych trzech stron książki uświadomicie sobie, że wolelibyście być wysłani na front niż trwonić drogocenny czas na zajmowanie umysłu takimi śmieciami. Ale któż śmiałby głośno narzekać? Czy warto przez taką błahostkę oblać egzamin? Oczywiście, że nie.
W następnej części warto zaskoczyć profesora ambitną analizą porównawczą, wobec której trudno zająć obojętne stanowisko. Na przykład mówimy coś w rodzaju: „Konieczne jest odnotowanie pouczającego podobieństwa między śmiało przez autora skreślonym portretem kochającego ojca a niektórymi elementami teorii Zygmunta Freuda. Nasz powieściowy Frank, ojciec Christine, to upadły Edyp, natomiast Christine to Elektra…”
Na sam koniec swojej wypowiedzi należy niezbyt nachalnie, ale z udaną szczerością, pochwalić profesora za olśniewający talent literacki i godną zazdrości odwagę, którą okazał, publikując Wątpliwy debiut.
d) Wskaż cechy przemówienia w wypowiedzi Keatinga. Zapisz je w punktach.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- bezpośrednie zwroty do słuchaczy, np. Wiersz będzie dla was istniał […], Przecież przez cały semestr pilnie pracowaliście […],
- pytania retoryczne, np. Ale któż śmiałby głośno narzekać? Czy warto przez taką błahostkę oblać egzamin? Co robić?,
- utożsamianie się ze słuchaczami przez stosowanie 1 os. lm., np. Bierzemy do ręki ów Wątpliwy debiut i z kilku zdań streszczenia na obwolucie dowiadujemy się […], Na przykład mówimy coś w tym rodzaju […],
- zaintrygowanie słuchaczy we wstępie przemówienia atrakcyjnym tematem – jak analizować nieprzeczytane lektury,
- posługiwanie się ironią,
- uporządkowanie treści – stopniowanie napięcia – przykłady przytaczane przez Keatinga są poukładane w taki sposób, że są coraz bardziej interesujące i budzą zdumienie odbiorcy,
- posługiwanie się językiem zrozumiałym dla uczniów,
- mówienie w sposób zaangażowany.
4. Zapisz w punktach, które elementy przemówienia pozwoliły nauczycielowi przyciągnąć uwagę uczniów i sprawiły, że przemówienie odniosło zamierzony skutek. Swoje spostrzeżenia poprzyj odpowiednim przykładem
- Zdecyduj, o czym chcesz mówić i sformułuj temat swojego przemówienia.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2. Zapisz cel swojego przemówienia. Zdecyduj, czy będzie to wypowiedź o charakterze ironicznym.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3. Określ adresata wypowiedzi i sytuację, w której chciałabyś/chciałbyś je wygłosić. Pamiętaj, żeby dostosować styl przemówienia do odbiorcy i sytuacji.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4. Przygotuj plan wypowiedzi i zapisz, jakie elementy znajdą się w każdej części kompozycyjnej.
- WSTĘP
-
- Zapisz, jakim zwrotem do adresata rozpoczniesz swoje przemówienie.
- Zanotuj, w jaki sposób przedstawisz temat lub problem swojego wystąpienia.
- Zdecyduj, jak zainteresujesz odbiorcę i przykujesz jego uwagę.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- ROZWINIĘCIE
-
- Zbierz i zapisz argumenty, ustal ich kolejność.
- Przemyśl, jakimi przykładami (fakty, wydarzenia, anegdoty, powoływanie się na autorytety, użycie metafor itp.) poprzesz swoje argumenty. Zanotuj propozycje.
- Zastanów się, jakie mogą być zarzuty i kontrargumenty przeciwników, i zapisz, w jaki sposób możesz je w trakcie wygłaszania przemówienia odeprzeć.
- Zapisz zwroty do adresata i inne środki językowe, które pomogą w utrzymaniu zainteresowania tematem i wpłyną na osiągnięcie zamierzonego przez ciebie celu.
- Zdecyduj, czy i w jaki sposób chcesz apelować do konkretnych uczuć odbiorcy.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- ZAKOŃCZENIE
-
- Zastanów się, jak chcesz zakończyć swoje przemówienie.
- Podsumuj swoje rozważania – wyciągnij wnioski, potwierdź wysuniętą we wstępie tezę.
- Zastanów się, czy i w jaki sposób odwołasz się do emocji słuchaczy. Zanotuj swoje pomysły.
5. Przemyśl sposób wygłoszenia przemówienia. Zdecyduj, jaką zastosujesz gestykulację, w których momentach będziesz modulował głos, użyjesz pauz, zmienisz tempo wypowiedzi, podniesiesz lub obniżysz głos itp. Zanotuj swoje pomysły.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
6. Wykonaj kilka prób wygłoszenia przemówienia, np. przed lustrem lub krytycznym słuchaczem.
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 7. Między nami (s. 156)
- Przeczytaj kartkę z pamiętnika z elementami opisu przeżyć, a następnie wykonaj zadania zamieszczone pod tekstem.
18 września 1960
83 dni pośród bezkresnych wód. 83 dni bez lądu. 83 dni na pokładzie „Zofii”. To było dla mnie jak więzienie, jak sprawdzenie sił i mojej wytrzymałości. Popatrzyłem dookoła. „Zofia” właśnie dobiła do brzegu. Wziąłem głęboki wdech i zamknąłem oczy. Teraz, kiedy było już tak niedaleko do wolności, wszystko zaczęło mieszać mi się w głowie. Może jednak powinienem zostać na morzu? W końcu to ono mnie wychowało, nauczyło żyć i radzić sobie. Zebrałem myśli z wielkim wysiłkiem. Przecież czekałem na tę chwilę 83 dni. Zacisnąłem pięści i wtedy poczułem, jak moja stopa zanurza się powoli w wodzie, szukając dna. Po chwili stałem już po kolana w wodzie. Zamknąłem oczy i zacząłem kierować się w stronę lądu. Nogi z łatwością torowały sobie drogę wśród zimnych fal. O tak! Jak dobrze, że morze było zimne. Woda stopniowo obniżała swój poziom, gdy zbliżałem się do brzegu. Wciąż z zamkniętymi oczami zacząłem przypominać sobie te dni niebezpiecznej żeglugi. Wszystko to przewijało się teraz w mojej pamięci jak jakiś stary czarno-biały film. Pod stopami nagle poczułem ciepło lądu. Wydawało mi się, że nikt nie mógłby zrozumieć radości, jaka wypełniała każdy zakątek mojego serca. Otworzyłem oczy. Plaża była pusta. Złoty piasek dotykał moich spragnionych lądu stóp. Wyprostowałem się i wziąłem głęboki wdech – wdech człowieka samotnego, tęskniącego. Poranna bryza pieściła moją twarz, sprawiając, że włosy lekko falowały. Uśmiechnąłem się. Potem upadłem na kolana, dotykając piasku twarzą. Jakie to było cudowne uczucie! Wolność! Przeszył mnie dreszcz. Poczułem krople łez zsuwające się po policzkach. Jedna po drugiej bezgłośnie spadały na piasek, rzeźbiąc w nim malutkie dołki. W końcu całe oczy wypełniły mi się tą słoną wodą, tak że zaćmiły obraz wokół mnie. Poczułem ich smak. Tak, był taki sam jak to słone morze, które zwykłem nazywać matką. Nabrałem pełne garści piachu i pozwalałem mu powoli uciekać, prześlizgując się między palcami. Otarłem oczy wierzchem ramienia i obraz nieco się wyostrzył. Nagle nogi same poniosły mnie do tańca. Dla postronnego obserwatora musiałem wyglądać dziwnie – biegałem wzdłuż brzegu, podskakując i krzycząc jak obłąkany. Teraz, kiedy to sobie przypominam, wciąż czuję ten zapach piasku i wolności. Usiadłem na brzegu. Jak wspaniałą rzeczą jest stały ląd! Nic się nie kołysze, nic nie buja. Siedząc tak, ochłonąłem trochę od wybuchu radości i nagle ogarnął mnie smutek. Jak mogłem pozostawić je ot tak? Nie da się zapomnieć tego, co kochasz najbardziej, nawet jeśli chwilami tego nienawidzisz. Takie właśnie jest morze. Mimo że doprowadza cię do rozpaczy, coś ciągnie cię z powrotem. Wypływając raz w morze, zawierasz z nim niewidzialny pakt. Uśmiechnąłem się szeroko, wstałem i ruszyłem w stronę „Zofii”, pewien, że to dobra droga. Odwróciłem się raz jeszcze w stronę lądu, patrząc tęsknie na to, co tam zostawiam. Ale tak właśnie miało być.
(tekst autorstwa uczennicy III klasy gimnazjum – Malwiny Piękoś)
a) Nazwij uczucia, których doznaje autor.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź: tęsknota, wahanie, rozdarcie, wzruszenie, radość, euforia, poczucie wolności, smutek, poczucie pewności dobrego wyboru
b) Napisz, co jest źródłem tych doznań i odczuć.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź: Źródłem takich odczuć autora jest sytuacja, w której się znalazł – długie przebywanie na morzu i przybicie po 83 dniach do brzegu.
c) Na podstawie tekstu zapisz sformułowania opisujące wewnętrzne i zewnętrzne przejawy uczuć, np. nogi same poniosły mnie do tańca – radość.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
- wziąłem głęboki wdech i zamknąłem oczy – oczekiwanie
- wszystko zaczęło mieszać mi się w głowie – zagubienie, zakłopotanie, wahanie, niepewność, sprzeczne uczucia
- zacisnąłem pięści – zdecydowanie
- upadłem na kolana, dotykając piasku twarzą – radość, wzruszenie, wzburzenie
- przeszył mnie dreszcz – wzruszenie
- poczułem krople łez zsuwające się po policzkach – wzruszenie
- w końcu całe oczy wypełniły mi się tą słoną wodą – wzruszenie
- biegałem wzdłuż brzegu, podskakując i krzycząc jak obłąkany – radość, euforia, poczucie wolności
- uśmiechnąłem się szeroko – radość, zdecydowanie, pewność
2. Wyobraź sobie, jak można się poczuć, kiedy człowiek znajduje się w poniższych sytuacjach.
a) Zapisz co najmniej po dwa określenia nazywające odczucia i emocje.
- Dzień przed wyjazdem na wymarzone wakacje łamiesz nogę.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź: wściekłość, smutek, złość, rozczarowanie
- Twój najlepszy przyjaciel wyjeżdża na stałe do innego kraju.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź: smutek, przygnębienie, żal
- Na chwilę przed napisaniem decydującego o ocenie rocznej sprawdzianu.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź: zdenerwowanie, niepokój, stres
- Wygrywasz bilety na koncert ulubionego zespołu.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź: radość, szczęście, podekscytowanie, wdzięczność
- Jesteś świadkiem wypadku samochodowego.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź: trwoga, przerażenie, zaskoczenie, panika, szok, chęć działania
b) Podaj inne sytuacje, w których można by poczuć się podobnie.
3. Pogrupuj nazwy odczuć i emocji z ćwiczenia 2. zapisane w tabeli i dopisz, jakie mogłyby być zewnętrzne przejawy tych stanów emocjonalnych.
ZEWNĘTRZNE PRZEJAWY UCZUĆ
POZYTYWNE UCZUCIA
I EMOCJE
radość
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
podskakiwanie i okrzyki
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
NEGATYWNE UCZUCIA
I EMOCJE
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
4. Uzupełnij schemat. Zatytułuj kolumny odpowiednimi nazwami części mowy.
.…………………..
.…………………..
.…………………..
zauroczenie
zauroczyć
zauroczony
.…………………..
.…………………..
oburzony
przygnębienie
.…………………..
.…………………..
rozdrażnienie
.…………………..
.…………………..
.…………………..
rozczarować
.…………………..
.…………………..
.…………………..
zaskoczony
zafascynowanie
.…………………..
.…………………..
zmartwienie
.…………………..
.…………………..
.…………………..
onieśmielać
.…………………..
.…………………..
.…………………..
rozbawiony
| rzeczownik | czasownik (bezokolicznik) | imiesłów przymiotnikowy |
5. Do podanych nazw uczuć dopisz po jednym synonimie i antonimie.
Nazwa uczucia
Synonim
Antonim
skrępowanie
rozdrażnienie
przygnębienie
miłość
lęk
zainteresowanie
zgryzota
rozczarowanie
lekceważenie
litość
| Nazwa uczucia | Synonim | Antonim |
| skrępowanie | np. zakłopotanie | np. pewność siebie |
| rozdrażnienie | np. irytacja | np. spokój |
| przygnębienie | np. zasmucenie | np. pogoda ducha |
| miłość | np. uwielbienie | np. nienawiść |
| lęk | np. strach | np. odwaga |
| zainteresowanie | np. ciekawość | np. niechęć, znudzenie |
| zgryzota | np. zmartwienie | np. radość |
| rozczarowanie | np. rozgoryczenie | np. zadowolenie |
| lekceważenie | np. pogarda | np. szacunek |
| litość | np. współczucie | np. okrucieństwo |
6. Do sformułowań opisujących zewnętrzne przejawy stanów emocjonalnych dopisz nazwy uczuć, które mogą je wywołać.
bladość
………………………………………….
twarz pokryta rumieńcem
………………………………………….
wybuch płaczu
………………………………………….
drżenie głosu
………………………………………….
zaciśnięte pięści
………………………………………….
oczy lśniące blaskiem
………………………………………….
usta wykrzywione grymasem
………………………………………….
| bladość | np. strach, przerażenie, niepokój |
| twarz pokryta rumieńcem | np. wstyd, zakłopotanie |
| wybuch płaczu | np. rozpacz, silne wzruszenie |
| drżenie głosu | np. wzruszenie, zdenerwowanie |
| zaciśnięte pięści | np. złość, gniew, agresja, wściekłość |
| oczy lśniące blaskiem | np. szczęście, miłość |
| usta wykrzywione grymasem | np. ból, niezadowolenie |
7. Przeczytaj przykładowy opis przeżyć i wykonaj polecenia pod tekstem.
Historia. Za chwilę nauczyciel odda sprawdziany. Siedzę nieruchomo w ławce pełna złych przeczuć. Moje serce łopoce jak skrzydła spłoszonego ptaka. Słyszę moje nazwisko. Oblewa mnie zimny pot. Jaką ocenę dostanę? Profesor wciąż trzyma mnie w napięciu. Próbuję zachować pogodę ducha. Jedynka – wymawia tylko jedno słowo. Jedynka?! Blednę z przerażenia. Tyle się uczyłam – a tu taki rezultat. Mam ochotę zapaść się pod ziemię. Podchodzę do biurka, aby odebrać pracę. Nie mam odwagi spojrzeć nauczycielowi w oczy. Siadam z powrotem na swoim miejscu. Zerkam na sprawdzian. Nie taję zaskoczenia. Na pracy widnieje ocena celująca!!! Spoglądam na profesora. Na jego twarzy dostrzegam rozbawienie. Zabawił się moim kosztem, ale teraz mnie to już nie interesuje. Kamień spadł mi z serca. Nauka jednak nie poszła w las. Ogarnia mnie niemała ulga. Mam ochotę tańczyć i skakać z radości!
(tekst autorstwa uczennicy III klasy gimnazjum – Katarzyny Gałki)
a) Wskaż w tekście fragmenty będące opisem przeżyć i elementy opowiadania.
Elementy opisu przeżyć:
Historia. Za chwilę nauczyciel odda sprawdziany. Siedzę nieruchomo w ławce pełna złych przeczuć. Moje serce łopocze jak skrzydła spłoszonego ptaka. Słyszę moje nazwisko. Oblewa mnie zimny pot. Jaką ocenę dostanę? Profesor wciąż trzyma mnie w napięciu. Próbuję zachować pogodę ducha. Jedynka – wymawia tylko jedno słowo. Jedynka?! Blednę z przerażenia. Tyle się uczyłam – a tu taki rezultat. Mam ochotę zapaść się pod ziemię. Podchodzę do biurka, aby odebrać pracę. Nie mam odwagi spojrzeć nauczycielowi w oczy. Siadam z powrotem na swoim miejscu. Zerkam na sprawdzian. Nie taję zaskoczenia. Na pracy widnieje ocena celująca!!! Spoglądam na profesora. Na jego twarzy dostrzegam rozbawienie. Zabawił się moim kosztem, ale teraz mnie to już nie interesuje. Kamień spadł mi z serca. Nauka jednak nie poszła w las. Ogarnia mnie niemała ulga. Mam ochotę tańczyć i skakać z radości!
Elementy opowiadania:
Historia. Za chwilę nauczyciel odda sprawdziany. Siedzę nieruchomo w ławce pełna złych przeczuć. Moje serce łopocze jak skrzydła spłoszonego ptaka. Słyszę moje nazwisko. Oblewa mnie zimny pot. Jaką ocenę dostanę? Profesor wciąż trzyma mnie w napięciu. Próbuję zachować pogodę ducha. Jedynka – wymawia tylko jedno słowo. Jedynka?! Blednę z przerażenia. Tyle się uczyłam – a tu taki rezultat. Mam ochotę zapaść się pod ziemię. Podchodzę do biurka, aby odebrać pracę. Nie mam odwagi spojrzeć nauczycielowi w oczy. Siadam z powrotem na swoim miejscu. Zerkam na sprawdzian. Nie taję zaskoczenia. Na pracy widnieje ocena celująca!!! Spoglądam na profesora. Na jego twarzy dostrzegam rozbawienie. Zabawił się moim kosztem, ale teraz mnie to już nie interesuje. Kamień spadł mi z serca. Nauka jednak nie poszła w las. Ogarnia mnie niemała ulga. Mam ochotę tańczyć i skakać z radości!
b) Napisz, jakich uczuć doznaje bohaterka.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź: niepokój, obawa, napięcie, przerażenie, wstyd, rozczarowanie, zaskoczenie, ulga, radość
c) Określ, co jest źródłem tych doznań i odczuć.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź: sytuacja na lekcji historii – oddawanie sprawdzianów i żart nauczyciela
d) Wypisz określenia, za pomocą których autor przedstawia swoje uczucia, ale nie nazywa ich bezpośrednio.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź:
Siedzę nieruchomo w ławce pełna złych przeczuć.
Moje serce łopocze jak skrzydła spłoszonego ptaka.
Oblewa mnie zimny pot.
Mam ochotę zapaść się pod ziemię.
Nie mam odwagi spojrzeć nauczycielowi w oczy.
Kamień spadł mi z serca.
8. Rozpoznaj, jakie emocje i uczucia mogły towarzyszyć osobom przedstawionym na rysunkach. Wybierz jedną ilustrację, wymyśl sytuację, która spowodowała taki stan emocjonalny przedstawionej na niej postaci i zredaguj opis przeżyć. Możesz zastosować narrację pierwszo- lub trzecioosobową.
Opis przeżyć powinien zawierać:
1. Opis stanu emocjonalnego bohatera lub narratora:
- nazwanie uczuć, emocji, doznań,
- opis wewnętrznych i zewnętrznych objawów stanów emocjonalnych (np. opis mimiki, gestów, siły i barwy głosu).
2. Elementy opowiadania:
- przedstawienie przyczyn stanu emocjonalnego bohatera lub narratora.
Test w wersji do wydruku – plik pdf
Opis przeżyć powinien zawierać:
1. Opis stanu emocjonalnego bohatera lub narratora:
- nazwanie uczuć, emocji, doznań,
- opis wewnętrznych i zewnętrznych objawów stanów emocjonalnych (np. opis mimiki, gestów, siły i barwy głosu).
2. Elementy opowiadania:
- przedstawienie przyczyn stanu emocjonalnego bohatera lub narratora.
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 7. Między nami (s. 254)
Biogram Adama Mickiewicza – plik pdf
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 7. Między nami (s. 290)
1. Uzupełnij poniższy schemat wyrażeniami z ramki. W razie potrzeby skorzystaj z informacji o opisie, opowiadaniu i opisie sytuacji zamieszczonych w podręczniku Język polski. Między nami. Podręcznik dla klasy pierwszej gimnazjum na stronach 59, 146, 184 i 231.
wyrazy określające stosunki przestrzenne, np. pod, zza, w głębi, niedaleko itp.
wyrazy oddające następstwo czasowe, np. po pewnym czasie, po chwili, później, potem, itp.
wyrazy opisujące relacje czasowe, np. nagle, znienacka, nieoczekiwanie, w tym samym momencie, jednocześnie itp.
wyrazy określające stosunki przestrzenne, np. pod, zza, w głębi, niedaleko itp.
słownictwo dynamizujące wypowiedź
słownictwo opisujące scenerię i tło
nagromadzenie rzeczowników i przymiotników
dynamiczne przedstawienie wydarzenia głównego i towarzyszących mu zdarzeń
statyczne przedstawienie tła, scenerii (np. wyglądu postaci i miejsc)
przedstawienie przebiegu wydarzeń tworzących ciąg przyczynowo-skutkowy
przedstawienie wyglądu kogoś lub czegoś
statyczność (bezruch)
jedność czasu
dynamizm
niezmienność czasu
upływ czasu
dominacja czasowników
OPIS
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
OPOWIADANIE
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
OPOWIADANIE
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Sytuacja 1. książk. «zespół okoliczności, położenie, w jakim się ktoś znajduje, ogół warunków, w których coś się dzieje, coś się rozwija» […]. 2. film. lit. teatr. «odcinek, fragment wypowiedzi, przebiegu akcji, zwłaszcza w sztukach teatralnych».
Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. Stanisława Dubisza, t.3, Warszawa 2003.
Opis sytuacji – forma pośrednia między opisem a opowiadaniem, zawierająca elementy obu form wypowiedzi, przedstawiająca jakieś wydarzenie główne oraz zdarzenia mu towarzyszące, a także tło i scenerię tego wydarzenia. Charakteryzuje się brakiem następstwa czasowego – wszystko dzieje się niemal jednocześnie.
-
OPIS
- przedstawienie wyglądu kogoś lub czegoś
- statyczność (bezruch)
- niezmienność czasu
- nagromadzenie rzeczowników i przymiotników
- wyrazy określające stosunki przestrzenne, np. pod, zza, w głębi, niedaleko itp.
-
OPOWIADANIE
- przedstawienie przebiegu wydarzeń tworzących ciąg przyczynowo-skutkowy
- dynamizm
- upływ czasu
- dominacja czasowników
- słownictwo dynamizujące wypowiedź
- wyrazy oddające następstwo czasowe, np. po pewnym czasie, po chwili, później, potem, itp.
-
OPOWIADANIE
- dynamiczne przedstawienie wydarzenia głównego i towarzyszących mu zdarzeń
- statyczne przedstawienie tła, scenerii (np. wyglądu postaci i miejsc)
- jedność czasu
- słownictwo dynamizujące wypowiedź
- słownictwo opisujące scenerię i tło
- wyrazy opisujące relacje czasowe, np. nagle, znienacka, nieoczekiwanie, w tym samym momencie itp.
- wyrazy określające stosunki przestrzenne, np. pod, zza, w głębi, niedaleko itp.
2. Przeczytaj przykładowy opis sytuacji, a następnie wykonaj zadania.
Zakończenie, które nie należy już do właściwego opisu sytuacji, ponieważ mówi o tym, co dzieje się tuż po wydarzeniu.
aż nagle, ni stąd, ni zowąd, przebiega koło mnie niewysoki chłopak z czarną czupryną. Potrąca mnie oraz jeszcze kilku roześmianych przechodniów i wypada na ulicę. W tym samym czasie wyjeżdża zza rogu ogromna czerwona ciężarówka, która na dodatek jedzie zdecydowanie za szybko jak na naszą małą osiedlową uliczkę. Zamieram w bezruchu. Słyszę krzyki sąsiadów. Widzę, że chłopak biegnie prosto pod koła samochodu. Rozlega się przerażający wrzask jakiejś staruszki: „Uważaj!”. Chłopak staje na środku drogi. Nie może się poruszyć. Jasnowłosy kierowca zaczyna gwałtownie hamować, ale samochód i tak zbliża się nieubłaganie szybko do nieszczęśnika. Niespodziewanie na ulicę wbiega wysoki młody mężczyzna. Popycha chłopaka tuż przed kołami ciężarówki. Samochód przejeżdża. Nikogo nie uderza.
Zalega cisza, a po chwili słychać okrzyki zdziwienia i westchnienia ulgi. Ludzie zaczynają bić brawo, a chłopak zanosi się płaczem.
Na podstawie tekstu określ:
a. bohaterów biorących udział w sytuacji
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
- narrator,
- niewysoki chłopak z czarną czupryną,
- roześmiani przechodnie,
- sąsiedzi narratora,
- staruszka,
- jasnowłosy kierowca,
- wysoki młody mężczyzna.
b. wydarzenie główne
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
Chłopak wybiega na ulicę pod nadjeżdżającą zza rogu ciężarówkę.
c. zdarzenia towarzyszące
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
- Chłopak przebiega koło narratora i innych przechodniów, potrącając ich.
- Ciężarówka wyjeżdża zza rogu i pędzi w kierunku chłopaka.
- Narrator zamiera w bezruchu na widok tego, co się dzieje.
- Przechodnie krzyczą.
- Staruszka przeraźliwie wrzeszczy.
- Chłopak zatrzymuje się na środku ulicy i nie może się poruszyć.
- Kierowca ciężarówki próbuje hamować, ale ciężarówka nieubłaganie zbliża się do chłopca.
- Na ulicę wybiega mężczyzna i wypcha chłopaka sprzed kół samochodu.
- Ciężarówka przejeżdża.
d. okoliczności, w których doszło do wydarzenia oraz elementy tła i scenerii sytuacji
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
Zdarzenie miało miejsce po południu w pogodny słoneczny dzień, kiedy narrator szedł do sklepu spokojną osiedlową uliczką pełną przechodniów i okolicznych mieszkańców.
e. zdarzenia, które należą do zakończenia
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
- Zapada cisza.
- Świadkowie zdarzenia oddychają z ulgą.
- Rozlegają się brawa, a chłopiec płacze.
Na podstawie tekstu, napisz, w jaki sposób osiąga się dynamikę opisu.
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
Dynamikę opisu osiąga się dzięki:
- wyrazom lub wyrażeniom opisującym relacje czasowe, wskazującym na jedność czasu.
- stosowaniu zdań krótkich, wykrzyknikowych, a także równoważników zdań.
- nagromadzeniu czasowników nazywających działanie, ruch.
- wyrazom lub wyrażeniom opisującym relacje czasowe, np. nagle, w tym samym czasie, niespodziewanie, ni stąd, ni zowąd.
- nagromadzeniu czasowników nazywających działanie i ruch, np. przebiega, potrąca, jedzie, biegnie, zaczyna hamować, zbliża się, wbiega, popycha.
- stosowaniu krótkich zdań, np. Zamieram w bezruchu. Słyszę krzyki sąsiadów. Chłopak staje na środku drogi. Nie może się poruszyć.
Zbierz jak najwięcej wyrazów lub wyrażeń opisujących relacje czasowe, ale wskazujących na brak następstwa czasowego.
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
raptem, w pewnej chwili/w pewnym momencie, w tej samej chwili/w tym samym momencie, wtem, nagle, nieoczekiwanie, naraz, jak grom z jasnego nieba, znienacka, błyskawicznie, ni stąd, ni zowąd
3. Na podstawie obrazków zredaguj opis sytuacji, który zatytułujesz Niespodziewany alarm.
W tym celu określ:
a. wydarzenie główne
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
b. zdarzenia towarzyszące
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
c. okoliczności, w których doszło do wydarzenia
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
d. bohaterów biorących udział w sytuacji
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
e. elementy tła i scenerii wydarzenia
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
f. zakończenie
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………….
Opis sytuacji powinien mieć następującą kompozycję:
- wprowadzenie,
- przedstawienie wydarzenia głównego i zdarzenia towarzyszącego,
- zakończenie.
Pamiętaj, że opis sytuacji przedstawia to, co dzieje się niemal jednocześnie, jeśli zaczniesz mówić na przykład o tym, co zdarzyło się później i przedstawiać konsekwencje wydarzenia, to wprowadzisz następstwo czasowe i zamienisz swój opis sytuacji w opowiadanie. Redagując opis sytuacji, skupiamy się bowiem przede wszystkim na tym, co się dzieje w danej chwili i na okolicznościach, w których doszło do tego zdarzenia. Nie zapominamy oczywiście, że to, o czym mówimy, ma jakiś ciąg dalszy, nie jest to jednak przedmiotem opisu sytuacji. Zakończenie powinno zawierać tylko informację o tym, co zdarzyło się tuż po wydarzeniu głównym.
Niespodziewany alarm
To był zwyczajny dzień w szkole. Słuchaliśmy wyjątkowo nudnego wykładu na temat przyczyn wybuchu rewolucji francuskiej. Lekcja wydawała się ciągnąć w nieskończoność. Raptem ciszę przerywa przeraźliwy dźwięk. Zaskoczeni patrzymy na siebie. Ktoś krzyczy: „To alarm przeciwpożarowy!”, ktoś inny „To chyba nie są ćwiczenia!”. W tym samym momencie zrywamy się na równe nogi. Przepychamy się do drzwi. Z trudem wydostajemy się z klasy. Na korytarzu panuje niewyobrażalny chaos. Przerażeni uczniowie biegają we wszystkich kierunkach, przekrzykując się nawzajem. Garstka chłopaków w kolorowych koszulkach próbuje otworzyć drzwi wejściowe. Pobladła dyrektorka jak zawsze ubrana w swój nieśmiertelny zielony kostium, stara się opanować sytuację, wołając: „Zachowajcie spokój!”. Niespodziewanie przez panujący wszędzie hałas przebija głośny śmiech wysokiego jasnowłosego ucznia trzeciej klasy. Słyszymy: „To żart! To tylko żart!”. Po tych słowach na korytarzu zalega cisza.
Test w wersji do wydruku – plik pdf
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 8. Między nami (s. 22)
1. Przypomnij sobie wiadomości dotyczące nieoficjalnego przemówienia okolicznościowego i zdecyduj, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe.
| Przemówienie okolicznościowe należy rozpocząć od apostrofy do osoby, do której je kierujemy. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Przemówienie okolicznościowe ma charakter konwencjonalny. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Jeżeli adresatem przemówienia jest więcej niż jedna osoba, to zwracając się do nich, powinno się zachować odpowiednią hierarchię – od najmniej ważnej do najważniejszej. | PRAWDA | FAŁSZ |
| W przemówieniu okolicznościowym nie należy przypominać powodu uroczystości, na której zabiera się głos, ponieważ jest on dla wszystkich oczywisty. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Zawsze powinno się uzasadnić, dlaczego to właśnie my zabieramy głos podczas uroczystości. | PRAWDA | FAŁSZ |
| W trakcie przemówienia powinno się szczegółowo przedstawić własną osobę, aby słuchacze wiedzieli, kim jest osoba przemawiająca. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Głównym celem właściwej części przemówienia okolicznościowego jest wprowadzenie zebranych we właściwy nastrój i podkreślenie charakteru chwili i uroczystości. | PRAWDA | FAŁSZ |
| W przemówieniu okolicznościowym nie dopuszcza się przesady w stosowaniu słownictwa o nacechowaniu emocjonalnym, typu kochany, ulubiony, nieoceniony, najznakomitszy. | PRAWDA | FAŁSZ |
| W przemówieniu okolicznościowym zaleca się stosowanie pytań retorycznych i wplatanie cytatów z literatury pasujących do okoliczności. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Nie należy zwracać się do osoby, do której kieruje się przemówienie per ty, np. Zechciej, profesorze, przyjąć…. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Zakończenie przemówienia okolicznościowego zawiera życzenia dla osoby, o której się mówi. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Przemówienie okolicznościowe należy rozpocząć od apostrofy do osoby, do której je kierujemy. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Przemówienie okolicznościowe ma charakter konwencjonalny. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Jeżeli adresatem przemówienia jest więcej niż jedna osoba, to zwracając się do nich, powinno się zachować odpowiednią hierarchię – od najmniej ważnej do najważniejszej. | PRAWDA | FAŁSZ |
| W przemówieniu okolicznościowym nie należy przypominać powodu uroczystości, na której zabiera się głos, ponieważ jest on dla wszystkich oczywisty. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Zawsze powinno się uzasadnić, dlaczego to właśnie my zabieramy głos podczas uroczystości. | PRAWDA | FAŁSZ |
| W trakcie przemówienia powinno się szczegółowo przedstawić własną osobę, aby słuchacze wiedzieli, kim jest osoba przemawiająca. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Głównym celem właściwej części przemówienia okolicznościowego jest wprowadzenie zebranych we właściwy nastrój i podkreślenie charakteru chwili i uroczystości. | PRAWDA | FAŁSZ |
| W przemówieniu okolicznościowym nie dopuszcza się przesady w stosowaniu słownictwa o nacechowaniu emocjonalnym, typu kochany, ulubiony, nieoceniony, najznakomitszy. | PRAWDA | FAŁSZ |
| W przemówieniu okolicznościowym zaleca się stosowanie pytań retorycznych i wplatanie cytatów z literatury pasujących do okoliczności. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Nie należy zwracać się do osoby, do której kieruje się przemówienie per ty, np. Zechciej, profesorze, przyjąć…. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Zakończenie przemówienia okolicznościowego zawiera życzenia dla osoby, o której się mówi. | PRAWDA | FAŁSZ |
2. Przeczytaj przykłady przemówień okolicznościowych i wykonaj zadania.
1
Panie i panowie, czcigodni absolwenci, uczniowie…
W tym roku, tysiąc dziewięćset pięćdziesiątym dziewiątym, przypada setna rocznica powołania do życia naszej Akademii. Sto lat temu, w roku tysiąc osiemset pięćdziesiątym dziewiątym, czterdziestu jeden chłopców usiadło na tych samych krzesłach, na których teraz siedzicie wy, i postawiono im to samo pytanie, które zawsze pada tutaj wobec uczniów na początku każdego semestru.
Proszę panów! Jak brzmią nasze Cztery Zasady? [zebrani odpowiadają]
W pierwszym roku istnienia Akademii Weltona ukończyło ją pięciu uczniów. W roku minionym absolutorium otrzymało pięćdziesięciu jeden i aż siedemdziesiąt pięć procent z nich zdobyło indeksy najszacowniejszych uniwersytetów, należących do honorowej Ivy League!* Te osiągnięcia są rezultatem pełnej poświęcenia pracy w imię pryncypiów, jakie wpaja Akademia. Dlatego właśnie tutaj rodzice chcą posyłać swoich synów, i dlatego właśnie nasza szkoła jest najlepszą szkołą średnią w Stanach Zjednoczonych.
Wy, nowi uczniowie, musicie wiedzieć, że klucz do wiedzy i waszego sukcesu leży w Czterech Zasadach Akademii. Mówię to zarówno do najmłodszych, siódmoklasistów, jak i do tych, którzy przenieśli się do nas z innych szkół. Cztery Zasady to filary tej szkoły. To także kamienie węgielne położone pod wasze życie.
Szanowni panowie, w Akademii Weltona pracować będziecie dużo ciężej, aniżeli gdziekolwiek wcześniej pracowaliście w swoim życiu. Nagrodą za ten wysiłek będzie życiowy sukces, którego wszyscy bardzo od was oczekujemy. […] Na zakończenie naszej ceremonii inauguracyjnej chciałbym poprosić o kilka słów najstarszego z żyjących absolwentów naszej Akademii, pana Aleksandra Carmichaela Juniora, z rocznika szkolnego tysiąc osiemset osiemdziesiąt sześć.
Fragment powieści N.H. Kleinbaum Stowarzyszenie umarłych poetów
*Ivy League – stowarzyszenie ośmiu elitarnych uniwersytetów amerykańskich znajdujących się w północno-wschodniej części USA.
2
Kochani rodzice! Dziadkowie! Wujkowie! Dzieci!
Spotykamy się wszyscy przy świątecznym stole!
Jest to chwila niezwykła dla nas wszystkich. Święta bowiem jednoczą ludzi. Ten czas pozwala nam zapomnieć o codziennych obowiązkach, oderwać się od problemów życia codziennego i przeżywać magiczną bożonarodzeniową atmosferę. Ogromnie się cieszę, że mogę was wszystkich dziś uściskać, wręczyć prezenty, złożyć życzenia. Niech te Święta dodają nam otuchy!
Niech Bóg nas wszystkich ma w swojej opiece, niech rozjaśnia każdą mroczną chwilę. Niech czas ten pozwoli nam cieszyć się z naszych rodzinnych więzi, abyśmy przez cały rok pamiętali, że są wokół nas bliscy, przyjaciele, rodzina. Byśmy mogli się nadal wzajemnie wspierać i kochać.
Życzę Wam wszystkim, kochani, błogosławieństwa na dalsze dni, wszelkiej pomyślności w waszym życiu osobistym i w pracy. Uśmiechu, wiary i nadziei na Nowy Rok! Chciałbym, aby opłatek, którym się za chwilę podzielimy, był wyrazem naszych rodzinnych, przyjaznych więzi. Przyjmijmy go z godnością i cieszmy się Bożym Narodzeniem! Dziękujmy Bogu, że możemy cieszyć się tą chwilą wszyscy razem, w rodzinnym gronie.
Kolędujmy więc zgodnie z tradycją!
na podstawie tekstu zamieszczonego na stronie www.przemowienia.pl
3
Dziś są Twoje urodziny, Twój dzień, kochana siostrzyczko!
Jesteśmy tutaj wszyscy, by złożyć ci najserdeczniejsze życzenia. Jednak ja, twoja młodsza siostra, pragnę powiedzieć kilka słów tylko od siebie.
Jesteś najwspanialszą i najukochańszą siostrą pod słońcem. Odkąd pamiętam wspierałaś mnie na każdym kroku, pomagałaś w najtrudniejszych wyborach. Jesteś najlepszą przyjaciółką i najwspanialszym kompanem wszelkich przygód. Zawsze mogłam powierzyć Ci moje najskrytsze tajemnice. Pomagałaś mi w szkole, uczyłaś, jak być silną i wrażliwą. Dziękuję Ci za wszystko, czego mnie nauczyłaś.
Dziś przypada ważny dla Ciebie jubileusz i z tej okazji, siostrzyczko, życzę Ci spełnienia najskrytszych marzeń. Uśmiechaj się każdego dnia, spełniaj swoje pasje, rozwijaj umiejętności i realizuj najśmielsze plany. Życzę Ci z całego serca, by nic nie stało na przeszkodzie w twojej drodze do sukcesu i wspaniałej kariery. By nigdy nie zabrakło Ci pewności siebie i uczucia spełnienia.
Wiele ciepła i radości od bliskich i przyjaciół. Wspaniałych podróży i przygód.
Kocham Cię bardzo, najdroższa!
na podstawie tekstu zamieszczonego na stronie www.przemowienia.pl
4
Szanowni Państwo!
Mam ogromny zaszczyt poprowadzić dzisiejszą uroczystość. To okazja wyjątkowa. Jak wiemy, dziś przypada jubileusz założenia Domu Kultury w naszym mieście.
Pierwotnie działalność naszej instytucji skupiała się na angażowaniu mieszkańców naszego powiatu w działalność kulturalną, zrzeszaniu ludzi kultury i sztuki w naszym regionie. Prędko jednak za sprawą wspaniałych, ambitnych, kreatywnych ludzi zakres działalności naszego Domu Kultury przekroczył najśmielsze oczekiwania. Z każdym kolejnym rokiem sztuka naszego regionu stawała się jego coraz lepszą wizytówką. Aktywność ludzi pracujących na rzecz naszego Domu zaowocowała współpracą z innymi instytucjami kulturalnymi. Dziś jesteśmy partnerami w największych przedsięwzięciach artystycznych, nie tylko naszego regionu, ale i całej północnej części kraju.
Dzięki ludziom, takim jak Jan Kowalski, Katarzyna Nowak, Jadwiga Kwiatkowska otwierają się przed nami nowe możliwości, a mieszkańcy naszego miasta mogą się cieszyć szerokim dostępem do dóbr kultury. Dziękuję w imieniu przedstawicieli władz miasta, a także wszystkich mieszkańców za wielkie zaangażowanie, za chęci i ambicje, za ciężką pracę i poświęcenie!
Dziękuję wszystkim, którzy nadal czuwają nad życiem kulturalnym miasta. Wasz zapał do pracy i miłość do sztuki sprawiają, że życie w naszym mieście staje się kolorowe, urozmaicone i przede wszystkim ciekawe.
Życzę dalszych osiągnięć i realizacji nowych pomysłów. Gratuluję!
na podstawie tekstu zamieszczonego na stronie www.przemowienia.pl
5
Drogie koleżanki i drodzy koledzy!
Witam na wielkim balu studentów piątego roku Wydziału Prawa i Administracji zorganizowanym z okazji zbliżającego się zakończenia studiów. To wielki zaszczyt dla mnie jako starosty roku móc organizować tak wspaniałą uroczystość.
Już po raz ostatni będziemy świętować wspólnie w tak licznym gronie. Pięć lat wspólnej nauki bardzo nas do siebie zbliżyło – niektórych tak bardzo, że zdecydowali się na zawarcie związku małżeńskiego! Wiele z naszych studenckich przyjaźni z pewnością przetrwa, inne pozostaną na długo w pamięci… Za chwilę czekają nas obrony prac magisterskich, a zaraz potem każdy z nas pójdzie w swoją stronę. Nadchodzi koniec fantastycznego czasu studiowania, czekają nas nowe wyzwania – życie zawodowe, rodzina. Tak więc zanim wielki świat złapie nas w swoje ręce – bawmy się i świętujmy!
Ten bal nie mógłby się odbyć, gdyby nie zaangażowanie wielu osób, które pomagały go zorganizować. Dziękuję serdecznie wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób przyczynili się do tego, że wszyscy tu dziś jesteśmy. Wielkie podziękowania należą się również naszym sponsorom. To dzięki nim mamy dziś fantastycznych DJ-ów oraz świetny catering. Ufundowali także nagrody w konkursach, które odbędą się w czasie trwania zabawy.
W imieniu wszystkich studentów naszego roku chciałam również bardzo serdecznie podziękować wszystkim wykładowcom, którzy przyjęli nasze zaproszenia i zechcieli razem z nami świętować zakończenie studiów i wspominać miłe chwile. Bardzo się cieszymy, że są Państwo wśród nas.
Pragnę wznieść toast za wspólnie spędzone lata oraz za pomyślne obrony prac magisterskich!
A teraz zapraszamy serdecznie na poczęstunek, a następnie wspaniałą zabawę do białego rana!
na podstawie tekstu zamieszczonego na stronie www.przemowienia.pl
a) Uzupełnij tabelę.
| NR | MÓWCA | ADRESAT | UROCZYSTOŚĆ | CHARAKTER PRZEMÓWIENIA |
| 1 | ||||
| 2 | ||||
| 3 | ||||
| 4 | ||||
| 5 |
Charakter przemówienia może być oficjalny, półoficjalny, nieoficjalny.
| NR | MÓWCA | ADRESAT | UROCZYSTOŚĆ | CHARAKTER PRZEMÓWIENIA |
| 1 | Dyrektor szkoły | Zebrani na uroczystości: nauczyciele, rodzice, absolwenci, uczniowie | Rozpoczęcie roku szkolnego | Oficjalny |
| 2 | Ktoś z rodziny, prawdopodobnie ktoś dorosły | Rodzina: rodzice, dziadkowie, wujkowie, dzieci | Kolacja wigilijna | Półoficjalny |
| 3 | Członek rodziny | Siostra | Urodziny | Nieoficjalne |
| 4 | Pracownik, być może dyrektor lub kierownik placówki | Zebrani | Jubileusz działalności placówki (domu kultury) | Oficjalne |
| 5 | Starosta roku | Studenci – koleżanki i koledzy | Bal z okazji zakończenia studiów | Półoficjalne |
b) Wskaż w powyższych przykładach przemówień cechy przemówienia okolicznościowego. Podaj odpowiednie przykłady.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź:
- Rozpoczynają się apostrofą do adresata, np. Szanowni państwo! Drogie koleżanki i drodzy koledzy!
- Jeśli jest więcej niż jeden adresat, wymienia się ich w odpowiednim porządku, np. Panie i panowie, czcigodni absolwenci, uczniowie…, Kochani rodzice! Dziadkowie! Wujkowie! Dzieci!
- Wprowadzają zebranych w odpowiedni nastrój, np. przemówienie 1. w nastrój powagi, przemówienie 2. w nastrój uroczysty, świąteczny, rodzinny.
- Podany jest przez mówcę, z wyjątkiem przemówienia 1., powód uroczystości, np. Witam na wielkim balu studentów piątego roku Wydziału Prawa i Administracji zorganizowanym z okazji zbliżającego się zakończenia studiów. lub To okazja wyjątkowa. Jak wiemy, dziś przypada jubileusz założenia Domu Kultury w naszym mieście.
- Przemówienie 2. i 4. zwiera w zakończeniu życzenia do adresatów
b) Wskaż i zapisz przy każdym przykładzie przemówienia te elementy, które są – twoim zdaniem – charakterystyczne dla przemówień z tej właśnie okazji.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
| NR | Przykładowa odpowiedź |
| 1 | krótkie przedstawienie historii, zasad i zalet szkoły oraz oczekiwań wobec uczniów, powitanie nowych uczniów |
| 2 | wyrażenie radości z powodu świątecznego, rodzinnego spotkania, życzenia świąteczne – wspólne dla przemawiającego i zebranych oraz życzenia tylko dla zebranych |
| 3 | pochwała adresata, podziękowania dla adresata, życzenia urodzinowe |
| 4 | przedstawienie działalności i osiągnięć placówki, podziękowanie pracownikom, gratulacje |
| 5 | wspomnienie wspólnych chwil, podziękowanie dla organizatorów imprezy, toast, zaproszenie do zabawy |
3. Przygotuj tekst krótkiego przemówienia okolicznościowego z okazji jakiejś uroczystości szkolnej (np. zakończenie roku trzecioklasistów, apel z okazji Święta Niepodległości, szkolne spotkanie wigilijne, szkolny konkurs, szkolna dyskoteka andrzejkowa itp.). W tym celu:
- Określ rodzaj uroczystości.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………… - Zdecyduj, jako kto chcesz zabrać głos i do kogo skierujesz swoje przemówienie.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………… - Ustal, czy twoje przemówienie będzie miało charakter oficjalny, półoficjalny czy nieoficjalny.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………… - Zapisz apostrofę, jaką rozpoczniesz swoje przemówienie.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………… - Przygotuj plan wypowiedzi, dobierz odpowiednie środki językowe.
WSTĘP
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
WŁAŚCIWA CZĘŚĆ PRZEMÓWIENIA
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ZAKOŃCZENIE
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4. Na podstawie tekstu sporządź w formie graficznej notatkę, w której zawrzesz najważniejsze informacje o toaście.
TOAST
Jest to w zasadzie króciutkie przemówienie okolicznościowe, wygłaszane na uroczystościach prywatnych (imieniny, urodziny, wesele, chrzciny, rocznica urodzin, ślubu itp.) oraz publicznych (przyjęcia branżowe, uroczysta kolacja na zakończenie konferencji, a także rauty i przyjęcia dyplomatyczne). Tak rozumiany toast powinien zawierać jakąś myśl przewodnią – być dowcipny albo (rzadziej) skłaniać do refleksji.
W takim toaście-przemówieniu zawiera się zawsze życzenia, często będące też marzeniami, czasem – postulatami. Oprócz bardzo konwencjonalnych życzeń zdrowia i długich lat szczęśliwego życia, powinny się w nim mieścić także życzenia oryginalniejsze, dostosowane do sytuacji.
Trzeba jednak pamiętać, by zachować w nich umiar i takt. […]
Toast może, a niektórzy uważają, że nawet powinien, być dowcipny, ale raczej należy unikać w nim dowcipów ryzykownych obyczajowo czy też powszechnie znanych. Bardzo cenna jest umiejętność wykorzystania w nim gry słów, byleby nie prowadziła ona do ukrytej złośliwości czy uszczypliwości. Cenione są toasty zawierające krótką anegdotę, pozornie odległą od sytuacji, w której toast się wznosi, a jednak zaskakująco trafnie do niej pasującą.
Fragment książki Andrzeja Markowskiego, Jak dobrze mówić i pisać po polsku
5. Napisz tekst toastu, jaki mogłabyś/mógłbyś wygłosić na uroczystości rodzinnej (np. urodziny mamy lub taty, Dzień Babci lub Dziadka, wesele siostry itp.). W tym celu:
- Określ rodzaj uroczystości.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………… - Ustal, jaką myśl przewodnią będzie zawierał toast i jaki będzie miał charakter (np. żartobliwy).
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………… - Zapisz życzenia konwencjonalne, które złożysz, oraz życzenia oryginalne.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………… - Zdecyduj, czy chcesz umieścić w nim jakąś krótką anegdotkę lub pasujący do uroczystości cytat.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Test w wersji do wydruku – plik pdf
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 8. Między nami (s. 55)
Zdanie złożone współrzędnie
1. Jeszcze w zeszłym roku mieszkaliśmy w mieście.
2. Na wiosnę mama zachorowała dlatego tata postanowił wybudować dom na wsi.
3. Długo się zastanawialiśmy czy to dobry pomysł.
4. Mieszkanie w mieście miało swoje wady ale przynajmniej zawsze mieliśmy jakieś zajęcie.
5. Mogliśmy pójść do kina albo wybrać się do aquaparku.
6. Decyzja jednak zapadła a my nie mieliśmy wyboru.
7. Teraz cieszymy się że tak się stało.
8. Kąpiemy się w pobliskim jeziorze i spędzamy długie godziny na wędrówkach w lesie.
9. Mama też już się czuje lepiej więc jest częściej uśmiechnięta.
10. Czasami tylko tęsknimy za dawnym stylem życia lecz wtedy siadamy z całą rodziną przy kominku rozmawiamy śmiejemy się i szybko zapominamy o miejskich przyjemnościach.
1. Wstaw przecinki w odpowiednich miejscach tekstu.
1. Jeszcze w zeszłym roku mieszkaliśmy w mieście.
2. Na wiosnę mama zachorowała, dlatego tata postanowił wybudować dom na wsi.
3. Długo zastanawialiśmy się, czy to dobry pomysł.
4. Mieszkanie w mieście miało swoje wady, ale przynajmniej zawsze mieliśmy jakieś zajęcie.
5. Mogliśmy pójść do kina albo wybrać się do aquaparku.
6. Decyzja jednak zapadła, a my nie mieliśmy wyboru.
7. Teraz cieszymy się, że tak się stało.
8. Kąpiemy się w pobliskim jeziorze i spędzamy długie godziny na wędrówkach w lesie.
9. Mama też już się czuje lepiej, więc jest częściej uśmiechnięta.
10. Czasami tylko tęsknimy za dawnym stylem życia, lecz wtedy siadamy z całą rodziną przy kominku, rozmawiamy, śmiejemy się i szybko zapominamy o miejskich przyjemnościach.
2. Zaznacz prawidłowe odpowiedzi.
2.1. W powyższym tekście znajduje się:
A. 1 zdanie pojedyncze, 3 zdania złożone podrzędnie, 6 zdań złożonych współrzędnie.
B. 1 zdanie pojedyncze, 4 zdania złożone podrzędnie, 5 zdań złożonych współrzędnie.
C. 1 zdanie pojedyncze, 2 zdania złożone podrzędnie, 7 zdań złożonych współrzędnie.
D. 1 zdanie pojedyncze, 5 zdań złożonych podrzędnie, 4 zdania złożone współrzędnie.
Odpowiedź: C
2.2. Wypowiedzenie 3. to zdanie złożone:
A. współrzędnie wynikowe.
B. współrzędnie łączne.
C. współrzędnie rozłączne.
D. podrzędne.
Odpowiedź: D
2.3. Wypowiedzenie 4. to zdanie złożone:
A. współrzędnie łączne.
B. współrzędnie rozłączne.
C. współrzędnie przeciwstawne.
D. współrzędnie wynikowe.
Odpowiedź: C
2.4. Prawidłowy wykres zdania 8. to:
Odpowiedź: A
2.5. Prawidłowy wykres zdania 9. to:
Odpowiedź: C
2.6. Zdania składowe wypowiedzenia 10. to zdania złożone współrzędnie w następującej kolejności:
A. wynikowe, łączne, łączne, rozłączne.
B. przeciwstawne, rozłączne, rozłączne, rozłączne.
C. przeciwstawne, łączne, łączne, łączne.
D. łączne, przeciwstawne, łączne, łączne.
Odpowiedź: C
2.7. Wykres zdania 7. to:
Odpowiedź: B
2.8. Jeżeli zmienimy spójnik w zdaniu 8. na spójnik lub, to utworzymy zdanie:
A. złożone współrzędnie łączne.
B. złożone współrzędnie wynikowe.
C. złożone współrzędnie przeciwstawne.
D. złożone współrzędnie rozłączne.
Odpowiedź: D
2.9. Jeżeli zmienimy spójnik w zdaniu 9. na spójnik zatem, to:
A. utworzymy zdanie złożone współrzędnie łączne.
B. utworzymy zdanie złożone współrzędnie wynikowe.
C. utworzymy zdanie złożone podrzędnie.
D. nie zmienimy rodzaju zdania złożonego.
Odpowiedź: D
2.10. Aby nie zmienić typu zdania złożonego, spójnik w zdaniu 2. możemy zamienić na spójniki:
A. zatem, i, więc.
B. zatem, więc, toteż.
C. zatem, ponieważ, więc.
D. i, ponieważ, toteż.
Odpowiedź: B
3. Zredaguj zdania na temat tego, co można robić na wsi. W tym celu utwórz następujące typy zdań:
a) zdanie złożone współrzędnie łączne
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
b) zdanie złożone współrzędnie rozłączne
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4. Zredaguj zdania, w których podasz powody podjęcia decyzji o przeprowadzce na wieś.
W tym celu utwórz następujące typy zdań:
a) zdanie złożone podrzędnie
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
b) zdanie złożone współrzędnie
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Test w wersji do wydruku – plik pdf
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 8. Między nami (s. 73)
1. Wskaż nieprawdziwe informacje dotyczące apelu.
- Ma zawsze formę przemówienia.
- Czasami zawiera jakąś prośbę lub życzenie.
- Ma zwykle charakter publiczny.
- Informacje w nim zawarte powinny być tak przedstawione, by odbiorca mógł wyrobić sobie na ich temat własne zdanie.
- Nie oddziałuje na emocje odbiorcy
- Jedną z form apelu może być list otwarty.
- Powinny się w nim znaleźć informacje o nadawcy, adresacie i celu.
- Jest zazwyczaj skierowany do jakiejś zbiorowości.
- Ma wywołać u odbiorcy konkretną reakcję, np. skłonić do działania.
- Ma zawsze formę przemówienia.
- Czasami zawiera jakąś prośbę lub życzenie.
- Ma zwykle charakter publiczny.
- Informacje w nim zawarte powinny być tak przedstawione, by odbiorca mógł wyrobić sobie na ich temat własne zdanie.
- Nie oddziałuje na emocje odbiorcy
- Jedną z form apelu może być list otwarty.
- Powinny się w nim znaleźć informacje o nadawcy, adresacie i celu.
- Jest zazwyczaj skierowany do jakiejś zbiorowości.
- Ma wywołać u odbiorcy konkretną reakcję, np. skłonić do działania.
2. Przeczytaj różne przykłady apeli. Uzupełnij tabele.
1
DO WSZYSTKICH LUDZI WIELKIEGO SERCA
Drodzy Państwo,
nasza córeczka Karolina ma 15 lat i cierpi na poważne schorzenie neurologiczne – zespół Retta*. Do niedawna dzięki intensywnej rehabilitacji jej stan ulegał systematycznej poprawie. Samodzielnie siadała, choć lekarze nie dawali jej na to zbyt dużych szans. W ciągu ostatnich dwóch lat przeszła trzy operacje. Pierwsza wydłużająca ścięgna powiodła się w całości. Niestety, po dwóch następnych (operacja biodra i miednicy) w grudniu 2008 r. jej stan gwałtownie się pogorszył (przestała siadać). Tylko ponowna, bardzo intensywna rehabilitacja i stymulacja mogą jej pomóc. Niestety, koszty codziennych ćwiczeń, leków, basenu, sprzętu rehabilitacyjnego i turnusów rehabilitacyjnych (ok. 3500 zł) przekraczają nasze możliwości finansowe.
Karolina zrobiła wiele, ale potrzebuje pomocy. Jestem przekonana i głęboko w to wierzę, że kiedyś znów samodzielnie usiądzie.
Dlatego zwracam się do wszystkich instytucji i ludzi wrażliwych na cierpienie dzieci z prośbą o wsparcie. Pomóżcie Państwo wrócić Karolinie do zdrowia.
Nie pozwólmy, aby jej cierpienia i efekty przebytych operacji poszły na marne.
Mama Karolinki
na podstawie http://www.dzieci.bci.pl
*zespół Retta – neurologiczne zaburzenie rozwoju, prowadzące do głębokiej niepełnosprawności ruchowej, ograniczenia możliwości komunikacji z otoczeniem i upośledzenia umysłowego
| NADAWCA | ADRESAT | CEL | PRZEDMIOT APELU | SPOSÓB ODDZIAŁYWANIA NA ODBIORCĘ |
Przykładowa odpowiedź:
| NADAWCA | ADRESAT | CEL | PRZEDMIOT APELU | SPOSÓB ODDZIAŁYWANIA NA ODBIORCĘ |
| matka 15-letniej chorej dziewczynki – Karolinki | wszyscy ludzie wrażliwi na krzywdę innych, instytucje | zdobycie pieniędzy na dalsze leczenie Karoliny | sytuacja Karoliny – chorej na zespół Retta piętnastolatki, która przeszła kilka operacji, ale której stan, mimo chwilowego polepszenia, uległ pogorszeniu |
|
2
Drodzy Państwo!
Mimo zakazów i konsekwencji prawnych oraz corocznych apeli straży pożarnej, a także lokalnej parafii, z ubolewaniem stwierdzamy, że wypalanie traw jest w województwie lubuskim nadal dokonywane. Efektem wypalania są często niekontrolowane pożary spowodowane przerzuceniem się ognia na zabudowania lub lasy. W ich wyniku ponoszone są duże straty materialne, a zdarzają się nawet ofiary śmiertelne.
Prosimy każdą rodzinę, władze samorządowe oraz sołtysów jako przedstawicieli środowisk wiejskich o to, byście każdego dnia poczuwali się do odpowiedzialności za ochronę środowiska w miejscach waszego zamiesz- kania oraz najbliższej okolicy. Abyście zachęcali współmieszkańców, by nie traktowali lasów, rzek i potoków, dolin i jarów jako miejsc niczyich, nieistotnych dla bytu człowieka.
Pragniemy, aby obowiązek ochrony środowiska przed dewastacją spoczywał również na wspólnocie parafialnej, tym bardziej, że do parafii należą cenne dobra przyrody: pola, lasy, łąki, drzewa, sady i ogrody.
Obowiązek dbania o środowisko naturalne spoczywa także na samorządach, one bowiem najlepiej wiedzą, co czynić, aby chronić przed degradacją świat przyrody, wiedzą też, jak piętnować łamiących ustanowione prawo.
Do wspólnot parafialnych, do środowisk gminnych, do nauczycieli i rodziców apelujemy o szczególną odpowiedzialność za otaczającą nas przyrodę. Zachęcamy i prosimy serdecznie, przede wszystkim naszych rolników, by dawali dobry przykład troski o ziemię, nasze dobro wspólne.
Helena Hatka
Wojewoda Lubuski
na podstawie http://kuria.zg.pl
| NADAWCA | ADRESAT | CEL | PRZEDMIOT APELU | SPOSÓB ODDZIAŁYWANIA NA ODBIORCĘ |
Przykładowa odpowiedź:
| NADAWCA | ADRESAT | CEL | PRZEDMIOT APELU | SPOSÓB ODDZIAŁYWANIA NA ODBIORCĘ |
| Helena Hatka wojewoda lubuski | mieszkańcy województwa lubuskiego – rodziny, władze samorządowe, sołtysi, wspólnoty parafialne, nauczyciele, rodzice, rolnicy | przerwanie procederu wypalania traw, zachęcenie konkretnych grup społecznych do działania i odpowiedzialności za środowisko | niebezpieczny proces wypalania traw przez mieszkańców województwa lubuskiego prowadzący do poważnych konsekwencji – pożarów |
|
3
| NADAWCA | ADRESAT | CEL | PRZEDMIOT APELU | SPOSÓB ODDZIAŁYWANIA NA ODBIORCĘ |
Przykładowa odpowiedź:
| NADAWCA | ADRESAT | CEL | PRZEDMIOT APELU | SPOSÓB ODDZIAŁYWANIA NA ODBIORCĘ |
| miłośnicy zwierząt działający w Pomorskiej Fundacji Pies Szuka Domu oraz członkowie Gdańskiej Chorągwi ZHP | uczniowie chcący pomóc w poprawie sytuacji zwierząt znajdujących się w schroniskach |
| sytuacja bezdomnych psów i kotów, które bez pomocy ludzi nie mogą samodzielnie przetrwać zimy |
|
3. Wskaż cechy apelu w poniższym tekście.
Ojcze Święty, my, kobiety polskie, walczymy w Warszawie, kierowane przez nasz patriotyzm i przywiązanie do ziemi Ojców naszych. Brak nam żywności i środków opatrunkowych. Twierdzy naszej bronimy już przez trzy tygodnie. Warszawa jest w gruzach. Niemcy mordują rannych w szpitalach. Kobiety i dzieci pędzą przed czołgami. Nie są przesadą wiadomości, że na ulicach Warszawy walczą dzieci, niszcząc czołgi nieprzyjacielskie butelkami z benzyną. My, matki, patrzymy na naszych synów, którzy giną za wolność i za naszą ziemię. Nasi mężowie, synowie, bracia walcząc do dnia dzisiejszego, nie mają praw i nie są uznani za kombatantów. Ojcze święty, nikt nam nie pomaga. Armie rosyjskie już od trzech tygodni stoją u bram Warszawy, nie posuwając się z pomocą ani kroku. Z Anglii dopiero teraz otrzymujemy pomoc, jednak w znikomej ilości. Świat nie chce wiedzieć o naszej walce. Jedynie Bóg jest z nami. Ojcze Święty, Namiestniku naszego Pana i Władcy, jeśli nas usłyszysz, udziel błogosławieństwa Bożego kobietom polskim walczącym o Kościół i Wolność.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
- zawiera określoną prośbę – apel o błogosławieństwo Ojca Świętego,
- określony jest nadawca – kobiety, matki polskie walczące w powstaniu, adresat – papież, cel – błogosławieństwo Ojca Świętego,
- przedstawienie przedmiotu apelu w sposób, który ma wywołać u adresata określoną reakcję (pokazanie tragicznej sytuacji walczącej Warszawy i znajdujących się tam kobiet, co powinno wzbudzić przerażenie, współczucie i chęć pomocy, chociażby przez modlitwę).
4. Napisz, czy – twoim zdaniem – orędzie prezydenta Ignacego Mościckiego ma charakter apelu. Swoją odpowiedź uzasadnij.
Orędzie prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego do narodu w dniu agresji niemieckiej na Polskę, wydane w Warszawie 1 IX 1939 r.
„Kurier codzienny” 1 IX 1939
Obywatele Rzeczpospolitej!
Nocy dzisiejszej odwieczny wróg nasz rozpoczął działania zaczepne wobec państwa polskiego, co stwier- dzam wobec Boga i historii.
W tej chwili dziejowej zwracam się do wszystkich obywateli państwa w głębokim przeświadczeniu, że cały
naród w obronie swojej wolności, niepodległości i honoru skupi się dookoła wodza naczelnego i sił zbrojnych oraz da godną odpowiedź napastnikowi, jak to się już nieraz działo w historii stosunków polsko–niemieckich.
Cały naród polski, pobłogosławiony przez Boga, w walce o swoją świętą i słuszną sprawę, zjednoczony
z armią, pójdzie ramię przy ramieniu do boju i pełnego zwycięstwa.
(—) Ignacy Mościcki prezydent Rzeczpospolitej
Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, Warszawa 1998, s. 247.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Zastanów się, czy mimo tego, że prezydent Mościcki nie nawołuje Polaków bezpośrednio do walki, a jedynie wyraża swoje przekonanie na temat tego, jak postąpią oni w obliczu wojny, nie apeluje tym samym o działanie.
5. Przyjrzyj się plakatowi i wykonaj zadania.
a) Określ, czego dotyczy apel zawarty na plakacie. Weź pod uwagę znaczenie zamieszczonych na nim haseł.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
Przykładowa odpowiedź:
Twórcy plakatu apelują do kierowców i pasażerów samochodów o odpowiedzialną jazdę (hasło Włącz myślenie), czyli zapinanie pasów, ponieważ konsekwencje jazdy bez zapiętych pasów mogą być tragiczne i prowadzić nawet do śmierci (hasło Ostatni wyskok).
b) Przeanalizuj zamieszczone na plakacie hasło Ostatni wyskok.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
Przykładowa odpowiedź:
Twórcy wykorzystali w swoim haśle wieloznaczność słowa wyskok, które może oznaczać zarówno postępek naruszający przyjęte normy, jak i skok w górę lub, w języku potocznym, wyjazd lub wyjście dokądś na krótko. W przypadku tego hasła możemy rozumieć ten wyraz na wszystkie trzy sposoby, tyle że za każdym razem czynność, o której mowa, zostanie wykonana ostatni raz, ponieważ grozi nam utrata życia – ostatni raz zrobimy coś, co jest naruszeniem normy – w tym przypadku kodeksu drogowego i zasad bezpieczeństwa, ostatni raz skądś wyskoczymy (tutaj wypadniemy z samochodu), a jazda samochodem będzie naszym ostatnim wyjazdem dokądś.
c) Napisz, jakie środki zostały zastosowane, aby wywrzeć zamierzone wrażenie na odbiorcy.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
Przykładowa odpowiedź:
- zastosowanie haseł przykuwających uwagę,
- drastyczne przedstawienie konsekwencji niezapinania pasów,
- czytelność i zrozumiałość plakatu.
6. Napisz lub zaprojektuj w dowolnej formie apel, który będzie dotyczył problemów, z jakimi się spotykasz w szkole, np. wandalizmu, braku tolerancji, dręczenia słabszych itp. W tym celu wykonaj polecenia.
a) Zdecyduj, jaki problem przedstawisz.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
b) Określ cel i adresata swojego apelu.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
c) Zdecyduj, w jakiej formie przedstawisz swój apel (np. przemówienie, list otwarty, ogłoszenie, plakat).
…………………………………………………………………………………………………………………
d) Zastanów się, jakie uczucia i emocje chcesz wzbudzić u odbiorcy.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
e) Dobierz odpowiednie środki, by osiągnąć zamierzony cel.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
Test w wersji do wydruku – plik pdf
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 8. Między nami (s. 73)
Zdanie złożone podrzędnie
1. Zaznacz poprawne odpowiedzi.
1.1. Zdanie Co ma być, to będzie to zdanie złożone z podrzędnym:
A. orzecznikowym.
B. podmiotowym.
C. przydawkowym.
D. dopełnieniowym.
Odpowiedź: B
1.2. Zdanie Póty dzban wodę nosi, póki się ucho nie urwie to zdanie złożone z podrzędnym:
A. dopełnieniowym.
B. orzecznikowym.
C. okolicznikowym.
D. przydawkowym.
Odpowiedź: C
1.3. Zdanie Taka jest dusza człowieka, jaki jest jego język to zdanie złożone z podrzędnym:
A. przydawkowym.
B. dopełnieniowym.
C. podmiotowym.
D. orzecznikowym.
Odpowiedź: D
1.4. Zdanie Nie ma takiego grzechu, którego nie można by odpokutować to zdanie złożone z podrzędnym:
A. przydawkowym.
B. dopełnieniowym.
C. podmiotowym.
D. orzecznikowym.
Odpowiedź: A
1.5. Zdanie Wiem, że nic nie wiem to zdanie złożone z podrzędnym:
A. przydawkowym.
B. dopełnieniowym.
C. okolicznikowym.
D. orzecznikowym.
Odpowiedź: B
1.6. Zdanie Żeby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała to zdanie złożone z podrzędnym okolicznikowym:
A. sposobu.
B. przyzwolenia.
C. warunku.
D. celu.
Odpowiedź: C
2. Określ typ zdań złożonych, a dowiesz się, kto jest autorem poniższych aforyzmów.
| NR | NR | |||
| 1 | Bądź takim, abyś nie musiał czerwienić się przed samym sobą. | Zdanie złożone z podrzędnym dopełnieniowym – Johann Peter Eckermann | ||
| 2 | Jesteśmy dobrzy dla drugich, aby się sobie więcej podobać. | Zdanie złożone z podrzędnym przydawkowym – Stefan Wyszyński | ||
| 3 | Kiedy bogowie chcą nas ukarać, spełniają nasze prośby. | Zdanie złożone z podrzędnym podmiotowym – Johann Gottfried Seume | ||
| 4 | Nie ma takiej krzywdy, której by nie można przebaczyć. | Zdanie złożone z podrzędnym okolicznikowym przyczyny – Magdalena Samozwaniec | ||
| 5 | Można popełnić podłość, nie będąc łajdakiem. | Zdanie złożone z podrzędnym okolicznikowym celu – Adolf Dygasiński | ||
| 6 | Kto innych wokół siebie pomniejsza, nigdy nie będzie wielki. | Zdanie złożone z podrzędnym okolicznikowym czasu – Oscar Wilde | ||
| 7 | Człowiek winien studiować tylko to, do czego pcha go jego wewnętrzne pragnienie. |
| ||
| 8 | Aby popełnić zbiorową nikczemność, ludzie nie potrzebują się narażać. | Wypowiedzenie złożone podrzędnie z imiesłowowym równoważnikiem zdania – Fiodor Dostojewski |
| NR | NR | |||
| 1 | Bądź takim, abyś nie musiał czerwienić się przed samym sobą. | 7 | Zdanie złożone z podrzędnym dopełnieniowym – Johann Peter Eckermann | |
| 2 | Jesteśmy dobrzy dla drugich, aby się sobie więcej podobać. | 4 | Zdanie złożone z podrzędnym przydawkowym – Stefan Wyszyński | |
| 3 | Kiedy bogowie chcą nas ukarać, spełniają nasze prośby. | 6 | Zdanie złożone z podrzędnym podmiotowym – Johann Gottfried Seume | |
| 4 | Nie ma takiej krzywdy, której by nie można przebaczyć. | 2 | Zdanie złożone z podrzędnym okolicznikowym przyczyny – Magdalena Samozwaniec | |
| 5 | Można popełnić podłość, nie będąc łajdakiem. | 8 | Zdanie złożone z podrzędnym okolicznikowym celu – Adolf Dygasiński | |
| 6 | Kto innych wokół siebie pomniejsza, nigdy nie będzie wielki. | 3 | Zdanie złożone z podrzędnym okolicznikowym czasu – Oscar Wilde | |
| 7 | Człowiek winien studiować tylko to, do czego pcha go jego wewnętrzne pragnienie. | 1 |
| |
| 8 | Aby popełnić zbiorową nikczemność, ludzie nie potrzebują się narażać. | 5 | Wypowiedzenie złożone podrzędnie z imiesłowowym równoważnikiem zdania – Fiodor Dostojewski |
3. Wstaw przecinki w poniższych zdaniach złożonych.
Gdzie diabeł nie może tam babę pośle.
Kto pod kim dołki kopie ten sam w nie wpada.
Jaki pan taki kram.
Jak sobie pościelesz tak się wyśpisz.
Gdzie diabeł nie może, tam babę pośle.
Kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada.
Jaki pan, taki kram.
Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz.
4. Narysuj wykresy wypowiedzeń złożonych i nazwij ich typy.
Niejeden wielki człowiek, stojąc przed zwierciadłem, zobaczy oszusta.
wypowiedzenie złożone podrzędnie z imiesłowowym równoważnikiem zdania
Kto się nie leni, temu się zieleni.
zdanie złożone z podrzędnym dopełnieniowym
Zły to ptak, co własne gniazdo kala.
wypowiedzenie złożone podrzędnie z imiesłowowym równoważnikiem zdania
5. Dokończ poniższe wypowiedzenia tak, aby powstały zdania złożone podrzędnie z okolicznikowym:
- przyczyny
Przeprowadziłem się do Warszawy…………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………… - celu
Weszli do środka………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………… - przyzwolenia
Nie zapalił światła…………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………… - czasu
Postanowili pójść na spacer……………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………… - miejsca
Jedź tam……………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………… - sposobu
Mówiła tak………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………… - warunku
Dostaniesz promocję do następnej klasy………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………
Test w wersji do wydruku – plik pdf
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 8. Między nami (s. 82)
1. Przeczytaj poniższy list Hani, głównej bohaterki książki Ewy Nowak Yellow bahama w prążki, będący jej częściową autocharakterystyką.
Szanowna Pani!
Na pewno mnie Pani nie pamięta i nie dziwię się raczej, bo jestem tak nieciekawa, że z trudem zapamiętuję samą siebie. Była Pani u mojej mamy w bibliotece na spotkaniu. Bardzo mi się podobało i to nie tylko dlatego, że dzięki temu przepadły nam dwa polskie (nienawidzę polskiego!), chociaż oczywiście to było też dosyć ważne.
Siedziałam za regałem i ani razu się nie odezwałam, więc nie miała Pani żadnej szansy mnie zapamiętać. Mała strata, zapewniam. Wszystko, co Pani mówiła, dokładnie notowałam. Nie dlatego że to spotkanie było takie pasjonujące, ale dlatego że Jodłowska, nasza polonistka, nam kazała, a ja zawsze mam jakieś tróje do poprawienia, więc wolę już zrobić notatki ze spotkania, niż pisać rozprawkę albo coś jeszcze gorszego. Więc (od więc się zdania nie zaczyna, wiem, ale niby dlaczego, skoro prawie wszyscy, których znam, zaczynają?) z tego spotkania zapisałam sobie sporo rzeczy. Najbardziej podobało mi się to, że nie warto pisać, że kot był inteligentny, tylko opisać jakieś konkretne zdarzenie świadczące o oszałamiającej inteligencji tego kota. Kazała nam pani się zastanowić, jaka scena pokazałaby inteligencję kota. Osobiście, gdyby mi się chciało, opisałabym takie zdarzenie: rano zadzwonił budzik i go przez sen wyłączyłam, a potem zakopałam się znów w poduszki. Po kilku minutach kot wskoczył na łóżko i zaczął tak głośno mruczeć, że się obudziłam i dzięki niemu się nie spóźniłam. Tylko czy to świadczy o inteligencji, czy raczej o tym, że kot jest na przykład głodny i budzi obiekt, który daje mu jeść?
Zerknęłam teraz w moje notatki i widzę, że zapisałam sobie, że Pani powiedziała, że w życiu każdego jest materiał na jedną książkę. Dwa dni o tym myślałam i w zasadzie mogę się z Panią zgodzić.
A teraz do rzeczy:
Bardzo chciałabym, żeby powstała książka o mnie. To takie moje marzenie. Zdaję sobie sprawę, że nie jestem nadmiernie oryginalna, ale trzeba podążać za swoimi marzeniami, czyż nie? Nawet w szkole nas tego uczą. Nie mam, niestety, żadnego talentu i sama książki nie napiszę. Z polaka najczęściej mam maksymalnie (wyproszone przez moją mamę) cztery, więc musi to napisać nie kto inny tylko… Pani. Ja mogę co najwyżej napisać trochę o sobie i mojej rodzince. Rozumiem, że nie napisze Pani całej książki o mnie (nie jestem aż tak zadufana w sobie), bo ma Pani własne pomysły, ale ja chciałabym przeczytać Pani książkę, gdzie jest chociaż mały akapicik o mnie. Może coś z tego, co się u nas dzieje, przyda się Pani do jakiejś powieści? Jeśli nie, proszę po prostu to wszystko skasować.
Zgadzam się, żeby Pani pozmieniała, co tylko Pani chce, i wcale nie muszę być postacią idealnie pozytywną.
Zacznę tak, jak Pani mówiła na spotkaniu, od wszystko jedno czego.
Pozostaję z wyrazami szacunku
Hanna
E. Nowak, Yellow bahama w prążki, s. 5–6.
2. Na podstawie tekstu napisz:
- kim jest autorka listu,
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Hania jest na pewno uczennicą, być może gimnazjum, której mama pracuje w bibliotece i która bardzo nie lubi języka polskiego.
- co jest jej marzeniem,
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Hania marzy o tym, żeby powstała o niej książka albo żeby przynajmniej w jakimś utworze znalazł się mały akapicik o niej.
- jakie ma cechy osobowości (zwróć uwagę, jak sama postrzega siebie, a jakie zdanie o niej może mieć czytelnik).
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Hania to skromna dziewczyna postrzega siebie jako osobę mało oryginalną i nieciekawą, którą z trudem się zapamiętuje. Jednak po sposobie, w jaki mówi o sobie, i po tym, jak przedstawiła scenę pokazującą inteligencję kota, możemy przypuszczać, że jest wręcz odwrotnie. Z pewnością jest bardzo inteligentną osobą i dobrą obserwatorką otaczającej ją rzeczywistości, o czym świadczy na przykład uwaga na temat zaczynania zdania od spójnika „więc”.
3. Zastanów się i napisz, jakie jeszcze informacje powinny się znaleźć w autocharakterystyce Hani, aby czytelnik miał pełen obraz bohaterki.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- bardziej szczegółowe informacje o tym, kim jest i jaka jest
- wygląd zewnętrzny
- ważne wydarzenia z życia, które wpłynęły na ukształtowanie się jej charakteru i sposobu patrzenia na świat
- zainteresowania, upodobania, stosunek do ludzi itp.
4. Napisz, podobnie jak Hania, swoją autocharakterystykę w formie listu skierowanego do autorki książek dla młodzieży. Pamiętaj, że twoim celem jest zainteresowanie jej swoją osobą i uczynienie cię bohaterem powieści. W tym celu:
- przedstaw siebie,
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- opisz swój wygląd (zwróć zwłaszcza uwagę na cechy wyróżniające cię spośród innych),
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- określ swoje cechy osobowości, usposobienia i umysłowości (przedstaw także ważne wydarzenia, które wpłynęły na ukształtowanie się twojego charakteru, sposobu patrzenia na świat itp.),
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- przedstaw swoje zainteresowania, upodobania oraz umiejętności,
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- określ, co jest dla ciebie w życiu ważne,
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- zastanów się i zapisz, co jeszcze o sobie chciałabyś/chciałbyś powiedzieć.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5. Przemyśl kompozycję swojej pracy i określ, które informacje umieścisz we wstępie, w rozwinięciu i w zakończeniu.
WSTĘP:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ROZWINIĘCIE:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ZAKOŃCZENIE:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
WSTĘP – przedstawienie siebie
ROZWINIĘCIE
- wygląd zewnętrzny
- cechy osobowości, usposobienia, a także umysłowości
- wydarzenia, które wpłynęły na ukształtowanie się osobowości
- zainteresowania, upodobania, umiejętności
- wartości
ZAKOŃCZENIE – podsumowanie, ocena własnej osoby, dodatkowe informacje, ciekawe uwagi na własny temat
Test w wersji do wydruku – plik pdf
Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 8. Między nami (s. 103)
1. Przeczytaj utwór Wisławy Szymborskiej i wpisz w wykropkowanych miejscach wyrażenia z ramki.
refleksja o charakterze ogólnym
relacja naocznego świadka
zamierzenia bohatera lirycznego
dialog
refleksja o charakterze ogólnym
osobiste wyznanie
wątpliwości osoby mówiącej
Wisława Szymborska
Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej
| ……………………………………………………………… | |
| Więc jak to – tak odwyknąć nagle od siebie? od porządku dnia i nocy? od przyszłorocznych śniegów? od rumieńca jabłek? od żalu za miłością, której nigdy dosyć? | ……………………………………………………………… | |
| Nie żegnająca, nie żegnana na pomoc dzieciom biegnie sama, patrzcie, wynosi je w ramionach, zapada w ogień po kolana, łunę w szalonych włosach ma. | ……………………………………………………………… | |
| A chciała kupić bilet, wyjechać na krótko, napisać list, okno otworzyć po burzy, wydeptać ścieżkę w lesie, nadziwić się mrówkom, zobaczyć jak od wiatru jezioro się mruży. | ……………………………………………………………… | |
| Minuta ciszy po umarłych czasem do późnej nocy trwa. | ……………………………………………………………… | |
| Jestem naocznym świadkiem lotu chmur i ptaków, słyszę, jak trawa rośnie i umiem ją nazwać, odczytałam miliony drukowanych znaków, wodziłam teleskopem po dziwacznych gwiazdach, tylko nikt mnie dotychczas nie wzywał na pomoc i jeśli pożałuję liścia, sukni, wiersza – | ……………………………………………………………… | |
| Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono. Mówię to wam ze swego nieznanego serca. | ……………………………………………………………… |
|
dialog | |
| Więc jak to – tak odwyknąć nagle od siebie? od porządku dnia i nocy? od przyszłorocznych śniegów? od rumieńca jabłek? od żalu za miłością, której nigdy dosyć? | wątpliwości osoby mówiącej | |
| Nie żegnająca, nie żegnana na pomoc dzieciom biegnie sama, patrzcie, wynosi je w ramionach, zapada w ogień po kolana, łunę w szalonych włosach ma. | relacja naocznego świadka | |
| A chciała kupić bilet, wyjechać na krótko, napisać list, okno otworzyć po burzy, wydeptać ścieżkę w lesie, nadziwić się mrówkom, zobaczyć jak od wiatru jezioro się mruży. | zamierzenia bohatera lirycznego | |
| Minuta ciszy po umarłych czasem do późnej nocy trwa. | refleksja o charakterze ogólnym | |
| Jestem naocznym świadkiem lotu chmur i ptaków, słyszę, jak trawa rośnie i umiem ją nazwać, odczytałam miliony drukowanych znaków, wodziłam teleskopem po dziwacznych gwiazdach, tylko nikt mnie dotychczas nie wzywał na pomoc i jeśli pożałuję liścia, sukni, wiersza – | osobiste wyznanie | |
| Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono. Mówię to wam ze swego nieznanego serca. | refleksja o charakterze ogólnym |
2. Przeanalizuj kolejne części wiersza. W tym celu wykonaj poniższe zadania.
Wisława Szymborska
Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej
Wisława Szymborska
Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej
– A ty dokąd,
tam już tylko dym i płomień!
– Tam jest czworo cudzych dzieci,
idę po nie!
Więc jak to –
tak odwyknąć nagle
od siebie?
od porządku dnia i nocy?
od przyszłorocznych śniegów?
od rumieńca jabłek?
od żalu za miłością,
której nigdy dosyć?
1. O tym, że bohaterem lirycznym tekstu jest Ludwika Wawrzyńska informuje ……………….. .
2. a) Wyraz wskazujący na to, że osobamówiąca zwraca się do Ludwiki Wawrzyńskiej to: ……………….. .
b) Napisz, jaką częścią mowy jest ten wyraz.
…………………………………………………………………………………
3. Zacytuj słowa, które informują czytelnika o grozie sytuacji.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
4. Wyraz odwyknąć w wersie 6. można zastąpić słowem ………………………………….. .
Nie żegnająca, nie żegnana
na pomoc dzieciom biegnie sama,
patrzcie, wynosi je w ramionach,
zapada w ogień po kolana,
łunę w szalonych włosach ma.
A chciała kupić bilet,
wyjechać na krótko,
napisać list,
okno otworzyć po burzy,
wydeptać ścieżkę w lesie,
nadziwić się mrówkom,
zobaczyć jak od wiatru
jezioro się mruży.
1. a) Wyraz świadczący o tym, że osoba mówiąca wskazuje na obecność innych świadków wydarzeń to:
…………………………………………… .
b) Napisz, jaką częścią mowy jest ten wyraz i określ jego formę gramatyczną. …………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
2. Określ, jaką funkcję pełnią czasowniki: biegnie, wynosi, zapada.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
3. Scharakteryzuj na podstawie tej części wiersza bohatera lirycznego.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
4. Zaznacz w tekście wyliczenie i napisz, jaką pełni funkcję.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Minuta ciszy po umarłych
czasem do późnej nocy trwa.
1. Osobę, która wypowiada te słowa, nazywamy w liryce ………………………………………………………
2. Środek stylistyczny, dzięki któremu w tych wersach została wyrażona refleksja ogólna to:
……………………………………………………………… .
3. Wyjaśnij, jak rozumiesz te słowa.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Jestem naocznym świadkiem
lotu chmur i ptaków,
słyszę, jak trawa rośnie
i umiem ją nazwać,
odczytałam miliony
drukowanych znaków,
wodziłam teleskopem
po dziwacznych gwiazdach,
tylko nikt mnie dotychczas
nie wzywał na pomoc
i jeśli pożałuję
liścia, sukni, wiersza –
1. Napisz, czyje osobiste wyznanie jest zawarte w tej części wiersza i czego dotyczy.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
2. Środek stylistyczny dominujący w tej części utworu to: ………………………………….. .
3. Zacytuj fragment wiersza pozwalający przypuszczać, że osoba mówiąca jest kobietą i poetką.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Tyle wiemy o sobie,
ile nas sprawdzono.
Mówię to wam
ze swego nieznanego serca
1. Adresatem refleksji jest ………………………………….. .
2. Objaśnij, jak rozumiesz metaforę nieznanego serca w kontekście całego utworu.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
| Wisława Szymborska Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej – A ty dokąd, tam już tylko dym i płomień! – Tam jest czworo cudzych dzieci, idę po nie! Więc jak to – tak odwyknąć nagle od siebie? od porządku dnia i nocy? od przyszłorocznych śniegów? od rumieńca jabłek? od żalu za miłością, której nigdy dosyć? | 1. O tym, że bohaterem lirycznym tekstu jest Ludwika Wawrzyńska informuje tytuł. 2. a) Wyraz wskazujący na to, że osoba mówiąca zwraca się do Ludwiki Wawrzyńskiej to: ty. b) Napisz, jaką częścią mowy jest ten wyraz. zaimek osobowy 3. Zacytuj słowa, które informują czytelnika o grozie sytuacji. tam już tylko dym i płomień! 4. Wyraz odwyknąć w wersie 5 można zastąpić na przykład słowem odejść. |
| Nie żegnająca, nie żegnana na pomoc dzieciom biegnie sama, patrzcie, wynosi je w ramionach, zapada w ogień po kolana, łunę w szalonych włosach ma. A chciała kupić bilet, wyjechać na krótko, napisać list, okno otworzyć po burzy, wydeptać ścieżkę w lesie, nadziwić się mrówkom, zobaczyć jak od wiatru jezioro się mruży. | 1. a) Wraz świadczący o tym, że osoba mówiąca wskazuje na obecność innych świadków wydarzeń to: patrzcie. b) Napisz, jaką częścią mowy jest ten wyraz i określ jego formę gramatyczną. Patrzcie – czasownik, 2 os., lm, cz. teraźniejszy, tryb rozkazujący 3. Określ, jaką funkcję pełnią czasowniki: biegnie, wynosi, zapada. Przykładowa odpowiedź: Czasowniki te dynamizują wypowiedź. 4. Scharakteryzuj na podstawie tej części wiersza bohatera lirycznego. Przykładowa odpowiedź: Ludwika Wawrzyńska jest osobą odważną, gotową bez zastanowienia poświęcić życie dla dobra innych, a jednocześnie zwykłą kobietą, którą zajmowały codzienne, proste sprawy, np. kupno biletu. Jednocześnie z takiego zestawienia jej zamierzeń można się domyślić, że była osobą wrażliwą, spostrzegawczą, związaną z przyrodą. 5. Zaznacz w tekście wyliczenie i napisz, jaką pełni funkcję. Przykładowa odpowiedź: Zastosowane przez autorkę wyliczenie z jednej strony informuje czytelnika o zamierzeniach bohatera lirycznego, a z drugiej go charakteryzuje. |
| Minuta ciszy po umarłych czasem do późnej nocy trwa. | 1. Osobę, która wypowiada te słowa, nazywamy w liryce podmiotem lirycznym. 2. Środek stylistyczny, dzięki któremu w tych wersach została wyrażona refleksja ogólna to: metafora. 3. Wyjaśnij, jak rozumiesz te słowa. Przykładowa odpowiedź: Zmarłym osobom oddajemy hołd minutą ciszy, jednak ten hołd i rozmyślania o zmarłym, zwłaszcza niezwykłym, czasem trwają bardzo długo. |
| Jestem naocznym świadkiem lotu chmur i ptaków, słyszę, jak trawa rośnie i umiem ją nazwać, odczytałam miliony drukowanych znaków, wodziłam teleskopem po dziwacznych gwiazdach, tylko nikt mnie dotychczas nie wzywał na pomoc i jeśli pożałuję liścia, sukni, wiersza – | 1. Napisz, czyje jest zawarte w tej części wiersza osobiste wyznanie i czego dotyczy. Przykładowa odpowiedź: Jest to wyznanie podmiotu lirycznego, który mówi o sobie, a zatem wypowiada się w 1 os. lp. Dotyczy osobistego doświadczenia życiowego i wiedzy o świecie, którą dysponuje podmiot. Osoba mówiąca zastanawia się, czy mimo bogatego doświadczenia i wiedzy, byłaby gotowa zachować się tak jak Ludwika Wawrzyńska. Nigdy nie była postawiona w takiej sytuacji i nie wie, czy potrafiłaby poświęcić swoje życie i to co dla niej ważne. 2. Środek stylistyczny dominujący w tej części tekstu Wisławy Szymborskiej to wyliczenie. 3. Zacytuj fragment wiersza pozwalający przypuszczać, że osoba mówiąca jest kobietą i poetką. i jeśli pożałuję liścia, sukni, wiersza – |
| Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono. Mówię to wam ze swego nieznanego serca | 1. Adresatem refleksji jest na przykład jakaś zbiorowość, do której zwraca się podmiot (mówię to wam), i z którą się identyfikuje (wiemy, nas), a więc możemy przypuszczać, że adresatem jest każdy człowiek, czytelnik. 2. Objaśnij, jak rozumiesz metaforę nieznanego serca w kontekście całego utworu. Przykładowa odpowiedź: „Nieznanego serca”, ponieważ nigdy nie wiadomo, jak zareaguje człowiek w sytuacji zagrożenia. Sami nie znamy się na tyle, żeby móc przewidzieć, czy potrafilibyśmy zachować się tak samo jak Ludwika Wawrzyńska, gdyby przyszło nam poświęcić życie dla ratowania kogoś innego. |
3. Napisz, czy – według ciebie – wiersz Wisławy Szymborskiej Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej ma charakter filozoficzny. Uzasadnij swoją opinię w kilkuzdaniowej wypowiedzi. Odwołaj się do odpowiednich fragmentów tekstu.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przypomnij sobie najważniejsze pytania, na które próbuje odpowiedzieć filozofia.
4. Wskaż cechy liryki jako rodzaju literackiego.
- Tematem liryki są przeżycia, doznania, refleksje osoby mówiącej.
- O świecie przedstawionym dowiadujemy się z dialogów i monologów bohaterów.
- Występuje narrator.
- Fikcyjną postacią mówiącą w utworze jest podmiot liryczny.
- Tekst dzieli się na tekst główny i poboczny (didaskalia).
- Głównym rodzajem wypowiedzi jest monolog.
- Pisany jest zawsze wierszem.
- Świat przedstawiony budują m.in. bohaterowie i zdarzenia.
- Tematem liryki są przeżycia, doznania, refleksje osoby mówiącej.
- O świecie przedstawionym dowiadujemy się z dialogów i monologów bohaterów.
- Występuje narrator.
- Fikcyjną postacią mówiącą w utworze jest podmiot liryczny.
- Tekst dzieli się na tekst główny i poboczny (didaskalia).
- Głównym rodzajem wypowiedzi jest monolog.
- Pisany jest zawsze wierszem.
- Świat przedstawiony budują m.in. bohaterowie i zdarzenia.
5. Napisz, które elementy wiersza Wisławy Szymborskiej są nietypowe dla tego rodzaju literackiego.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź:
Elementy nietypowe dla tego rodzaju literackiego to: wprowadzenie dialogu, bohaterowie i relacja z wydarzenia.
6. Na podstawie poniższych informacji sporządź w formie graficznej notatkę, w której zawrzesz jak najwięcej ważnych informacji o Wisławie Szymborskiej.
Szymborska Wisława, ur. 2 VII 1923, Kórnik koło Poznania, zm. 1 II 2012 w Krakowie, poetka. Od 1929 mieszkała w Krakowie, 1945–1948 studiowała polonistykę i socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim; 1953–1966 redaktorka działu poezji w tygodniku „Życie Literackie”, 1981–1983 w redakcji miesięcznika literackiego „Pismo”. W 1978 sygnatariuszka deklaracji założycielskiej Towarzystwa Kursów Naukowych. Od 1995 członkini Polskiej Akademii Umiejętności. Pierwsze wiersze opublikowała w 1945 w prasie literackiej. Wydała zbiory poetyckie: Dlatego żyjemy (1952), Pytania zadawane sobie (1954), Wołanie do Yeti (1957), Sól (1962), Sto pociech (1967), Wszelki wypadek (1972), Wielka liczba (1976), Ludzie na moście (1986), Koniec i początek (1993), Chwila (2002), Dwukropek (2005), Tutaj (2009), Wystarczy (2012). W dwóch pierwszych zbiorach uwydatniają się jeszcze tendencje socrealistyczne, potraktowane jednak nader indywidualnie, w sposób odbiegający od oficjalnych schematów i uwidaczniający już zalążki poetyki, która objawi się w dojrzałej postaci w tomie Wołanie do Yeti, otwierającym właściwą drogę twórczą poetki. Poezja jej zespala odtąd elementy liryki refleksyjno-filozoficznej, opisowo-sytuacyjnej i osobistej. […] Na kanwie tradycyjnych wzorów poezji lirycznej Szymborska tworzyła oryginalne formy poprzez subtelne stylizacje i nawiązania do gatunków pozapoetyckich (przypowieść, powiastka filozoficzna, utopijna fantazja) i pozaliterackich (anegdota, reportaż, notatka, stenogram rozmowy). Tematy czerpała z, często błahych, wydarzeń bieżących czy historycznych, z mitologii, literatury i sztuki, odkryć i hipotez naukowych, paranaukowych utopii, zjawisk i anomalii przyrodniczych, traktując je wszystkie jako punkty zaczepienia do rozwinięcia problemów świata ludzkiego w aspektach moralnych (Wołanie do Yeti), psychologicznych i egzystencjalnych (Sól), antropologicznych (Sto pociech), cywilizacyjnych (Wielka liczba), historiozoficznych (Ludzie na moście), metafizycznych (Wszelki wypadek, Koniec i początek); […] Szymborska nie daje się przypisać żadnej literackiej orientacji, nie znajduje też naśladowców i nie formuje „własnej szkoły”, choć dla wielu stanowi źródło inspiracji. […] Poezję Szymborskiej tłumaczono na ponad 40 języków. Otrzymała m.in. nagrody: 1991 im. J.W. Goethego, 1995 im. J.G Herdera, 1996 polskiego Pen Clubu i w tymże roku Nagrodę Nobla.
Epoki literackie, t. 10 Współczesność
Przykładowa notatka w formie graficznej:
7. Przeczytaj utwór Ignacego Krasickiego i wykonaj zadania zamieszczone poniżej.
Ignacy Krasicki
Filozof i chłop
Wielki jeden filozof, co wszystko posiadał,
Co bardzo wiele myślał, więcej jeszcze gadał,
Dowiedział się o drugim, który na wsi mieszkał.
Nie omieszkał
I kolegę odwiedzieć,
I od niego się dowiedzieć,
Co umiał i skąd była ta jego nauka;
Znalazł chłopa nieuka,
Bo i czytać nie umiał, a więc książek nie miał.
Oniemiał.
A chłop w śmiech: „Moje księgi – rzekł – wszystkie na dworze:
Wół, co orze,
Sposobi mnie do pracy, uczy cierpliwości,
Pszczoła pilności,
Koń, jak być zręcznym,
Pies, jak wiernym i wdzięcznym,
A sroka, co na płocie ustawicznie krzeczy,
Jak lepiej milczyć niźli gadać nic do rzeczy”.
a) Zaznacz, czy poniższe stwierdzenia odnoszące się do tekstu Filozof i chłop są prawdziwe, czy fałszywe.
| Użyte w pierwszym wersie wyrażenie wielki filozof jest w kontekście całego utworu wyrazem drwiny. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Filozof oniemiał, gdy zobaczył chłopskiego filozofa, ponieważ ten żył w strasznej biedzie. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Gwarancją prawdziwej mądrości jest wykształcenie. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Obserwacja otaczającego świata jest równie ważna co wiedza książkowa. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Tekst ma charakter moralistyczny. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Użyte w pierwszym wersie wyrażenie wielki filozof jest w kontekście całego utworu wyrazem drwiny. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Filozof oniemiał, gdy zobaczył chłopskiego filozofa, ponieważ ten żył w strasznej biedzie. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Gwarancją prawdziwej mądrości jest wykształcenie. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Obserwacja otaczającego świata jest równie ważna co wiedza książkowa. | PRAWDA | FAŁSZ |
| Tekst ma charakter moralistyczny. | PRAWDA | FAŁSZ |
b) Zaznacz poprawną odpowiedź.
1. Utwór Ignacego Krasickiego Filozof i chłop to:
A. opowiadanie.
B. anegdota.
C. fraszka.
D. bajka.
Odpowiedź: D
2. Tekst powstał w wieku:
A. XVIII.
B. XIV.
C. XVI.
D. XIX.
Odpowiedź: A
3. Ignacy Krasicki tworzył w epoce:
A. średniowiecza.
B. romantyzmu
C. oświecenia.
D. renesansu.
Odpowiedź: C
c) Uzasadnij twierdzenie, że utwór Ignacego Krasickiego jest zgodny z hasłem bawiąc nauczać.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź:
Utwór jest zgodny z hasłem bawiąc nauczać, gdyż dzięki krótkiej i zabawnej historyjce o filozofie i chłopie, autor poucza, czym jest prawdziwa mądrość, jednocześnie ośmieszając tych, którzy bezpodstawnie uważają się za mądrych i robią wszystko, by za takich uchodzić.
d) Napisz, do jakiego rodzaju literackiego zaliczamy utwór Filozof i chłop. Wskaż cechy tego rodzaju literackiego w tekście.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Przykładowa odpowiedź:
Utwór Filozof i chłop zaliczamy do epiki, ponieważ:
- zawiera świat przedstawiony (np. bohaterowie – filozof i chłop, wydarzenia – miejski filozof chce dowiedzieć się, skąd czerpie wiedzę jego wiejski kolega, jedzie więc na wieś, gdzie spotyka się z chłopem, który pokazuje mu źródło swojej mądrości),
- osobą mówiącą jest narrator, który informuje czytelnika o świecie przedstawionym,
- wypowiedź bohatera (chłopa) przytoczona jest przez narratora.
8. Na podstawie wiersza Wisławy Szymborskiej Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej lub utworu Ignacego Krasickiego Filozof i chłop zredaguj krótką informację dziennikarską na temat tego, co się wydarzyło.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Informacja dziennikarska – obiektywny i rzeczowy tekst prasowy, który powinien zawierać odpowiedzi na podstawowe pytania, np. kto?, co?, gdzie?, kiedy?, jak?, dlaczego?, z jakim skutkiem? Najważniejsze informacje powinny się znajdować na początku, gdyż nie należy zaczynać tekstu od informacji szczegółowych, drugorzędnych, nieistotnych.
Test w wersji do wydruku – plik pdf