Pismo i sztuka czytania

Materiał uzupełniający treść podręcznika Język polski 7. Między nami (s. 63)

JAK EDYTOWAĆ TEKST?

 

Współcześnie niemal wszystko, co czytamy, ma postać drukowaną lub elektroniczną. Ręczne pismo pojawia się jeszcze na przykład w krótkich notatkach, które mama, wychodząc z domu, zostawia dzieciom, w zeszytach szkolnych czy prywatnych zapiskach. Często nawet kalendarze czy organizery, w których notujemy, co mamy zrobić następnego dnia, mają postać elektroniczną. Jednak niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z pismem odręcznym czy z drukowanym, obowiązują nas ustalone zasady poprawności ortograficznej, interpunkcyjnej bądź językowej. Oprócz tego musimy dbać także o to, jak napisany przez nas tekst wygląda. W wypadku pisma ręcznego pamiętamy między innymi o marginesach, staramy się, aby nasze pismo było czytelne i estetyczne. W przypadku tekstu drukowanego należy z kolei zadbać o odpowiednie sformatowanie, a więc o:

• dobranie odpowiedniego rodzaju czcionki według rozmiaru i kształtu,
• właściwe odstępy między wierszami tekstu,
• wyznaczenie marginesów,
• właściwe wyrównanie tekstu.

Poniżej znajdziesz kilka podstawowych informacji teoretycznych dotyczących edycji tekstów, a także praktyczne wskazówki, jak sprawić, aby twoje wypracowanie było odpowiednio sformatowane.

 

KSZTAŁT PISMA

 

Pismo, czyli system znaków służący do utrwalenia lub zastąpienia języka mówionego przez zapis, ma kilka odmian. Ze względu na kształt pisma możemy wyróżnić pismo tekstowe, a więc takie, którego znaki mają kształt małych liter alfabetu, oraz pismo wersalikowe, mające kształt wielkich liter alfabetu.

 

Wskazówka 1

Pisząc wypracowania, używaj pisma tekstowego, jest ono bowiem łatwiej rozpoznawane przez czytelnika.

Wersalików używaj tylko wtedy, kiedy chcesz wyróżnić krótką partię tekstu, np. tytuł.

 

KRÓJ PISMA – FONT – CZCIONKA

 

Przez krój pisma rozumiemy jego wygląd graficzny. Poszczególne kroje pisma charakteryzują się jednolitymi cechami graficznymi, takimi jak: styl, rytm (regularne powtarzanie się pionowych kresek), proporcje, obecność lub brak szeryfów (poprzecznych lub ukośnych kreseczek stanowiących zakończenie liter). Różne kroje pisma mają też swoje odmiany i tak na przykład ze względu na pochylenie znaków możemy wyróżnić odmianę prostą lub pochyłą, a ze względu na grubość kresek tworzących litery – odmianę pisma bardzo cienkiego, cienkiego, normalnego, półgrubego, grubego i bardzo grubego.

Obraz kroju pisma mamy zapisany w postaci cyfrowej w programie komputerowym i nosi on nazwę fontu.

 

Wskazówka 2

Pisząc wypracowanie, używaj pisma prostego, a pod względem grubości kresek – pisma normalnego. Fontami, które najlepiej spełniają tutaj swoją funkcję, są: Times New Roman lub Arial.

Pisma pochyłego i pogrubionego używaj tylko wtedy, kiedy chcesz coś wyróżnić w tekście. Pismem pochyłym możesz zapisywać na przykład tytuły lektur, do których odwołujesz się w swojej pracy.

 

WIELKOŚĆ (STOPIEŃ) PISMA

 

Wielkość pisma określa się w punktach typograficznych. Punkt typograficzny to 0,376 mm. W tekstach publikacji używa się zazwyczaj stopnia pisma o wielkości od 9 do 12 punktów.

 

Wskazówka 3

Pisząc wypracowanie, używaj najlepiej pisma o wielkości 11 lub 12 punktów typograficznych, czyli pisz tak zwaną dwunastką lub jedenastką. Większe pismo stosuj tylko w tytułach.

 

ODSTĘP MIĘDZY WIERSZAMI

 

Między poszczególnymi wierszami tekstu powinien być zachowany odpowiedni odstęp, który nazywamy interlinią. Zachowanie interlinii jest bardzo istotne, gdyż ułatwia czytanie tekstu. Dlatego w wypadku dłuższych wierszy niezbędny jest większy odstęp między nimi. W edytorach tekstu, takich jak na przykład Microsoft Word, mamy automatycznie ustaloną interlinię, która może wynosić 1; 1,5; 2; 2,5; 3.

 

Wskazówka 4

Pamiętaj o stosowaniu interlinii – najlepiej, żeby wynosiła 1 lub 1,5.

 

MARGINESY

 

Aby strona z tekstem wyglądała estetycznie i by można było ją wydrukować, należy wyznaczyć marginesy. Wyróżniamy marginesy dolny i górny oraz lewy i prawy. W standardowym ustawieniu marginesów każdy z nich wynosi 2,5 cm. Można jednak ustawić także marginesy wąskie, umiarkowane oraz szerokie albo ustawić własne marginesy niestandardowe. Wielkość marginesu powinno się dostosować do potrzeb danego tekstu.

 

Wskazówka 5

Pamiętaj o ustawieniu odpowiednich marginesów.

 

WYRÓWNANIE WIERSZY TEKSTU

 

Tekst może być wyrównany:

• obustronnie (wyjustowany), czyli do obu marginesów bocznych,
• lewostronnie, czyli do lewego marginesu,
• prawostronnie, czyli do prawego marginesu,
• do środka (wycentrowany).

 

Tekst zasadniczy, a więc na przykład tekst wypracowania szkolnego, powinno się wyjustować, a więc wyrównać obustronnie. Wyrównania lewostronnego używamy, zapisując na przykład tytuły rozdziałów, wyrównania prawostronnego – kiedy umieszczamy pod tekstem podpis autora. Wyśrodkować możemy tytuł artykułu.

 

Wskazówka 6

Pamiętaj o wyjustowaniu (wyrównaniu) tekstu wypracowania.

 

AKAPIT

 

Akapit to podstawowa jednostka tekstu, która zaczyna się zawsze od nowego wiersza. Akapity powinny mieć jednolity charakter, a zatem nie należy w ich obrębie zmieniać ani stopnia, ani kroju pisma, a także odstępów międzywierszowych. Akapity rozpoczyna się zazwyczaj wcięciem akapitowym.

 

Wskazówka 7

Pamiętaj o dzieleniu tekstu na akapity i rozpoczynaj je wcięciem akapitowym. Konsekwentnie używaj też tego samego kroju i stopnia pisma oraz interlinii.