Fizyka. Materiały dydaktyczne. Klasa 8

Nauczyciel

Anna Madoń – Zespół Szkół w Woli Gułowskiej

Cel

Zademonstrowanie oddziaływania elektrostatycznego.

Materiały

• bibułka o wymiarach ok. 12 cm x 12 cm
• długopis
• blaszana podstawka
• wełniany szalik

Czynności

Z bibułki wycinamy spiralnego węża. Umieszczamy go na blaszanej podstawce. Lekko unosimy „główkę” do góry. Pocieramy długopisem o szalik, a następnie zbliżamy długopis do węża.

Wynik

Wąż się wyprostuje, a w miarę zbliżania i oddalania długopisu będzie ruszał „główką”.

Nauczyciel

Agnieszka Stoińska – ZSO nr 5 w Poznaniu

Cel

Pokazanie elektryzowania przez pocieranie, indukcję oraz dotyk. Pokazanie, jak oddziałują na siebie naelektryzowane ciała.

Materiały

• 2 woreczki śniadaniowe
• rura z PCW
• skrawek materiału z wełny (lub sukno)
• piłeczka pingpongowa
• folia aluminiowa
• statyw
• sznurek

Czynności

Woreczek śniadaniowy pocieramy ręką i zbliżamy do skrawków papieru (elektryzowanie przez pocieranie, indukcję). Na statywie zawieszamy na sznurku piłeczkę owiniętą folią aluminiową. Zbliżamy do niej rurę z PCW naelektryzowaną przez potarcie o sukno (elektryzowanie przez indukcję, dotyk). Zbliżamy do siebie dwa woreczki naelektryzowane przez potarcie dłonią.

Wynik

Skrawki papieru będą „tańczyć” i przyczepią się do woreczka. Piłeczka zbliży się do rury z PCW, zetknie się z nią i zostanie od niej odepchnięta. Woreczki odepchną się wzajemnie.

Nauczyciel

Jolanta Krawczyk – Gimnazjum nr 2 w Lubartowie

Cel

Pokazanie, że przez dotyk ciała elektryzują się jednoimiennie.

Materiały

• taca z tworzywa sztucznego
• małe kawałki folii aluminiowej (ok. 1 cm x 1 cm)
• kawałek sukna lub wełniany szalik

Czynności

Na tacy kładziemy kawałki folii aluminiowej (mogą być „złotka” oddzielone od papierków od cukierków). Pocieramy tacę od spodu suknem lub szalikiem.

Wynik

W czasie pocierania tacy suknem kawałki folii podskakują do góry i spadają z tacy.

Nauczyciel

Maria Malec – Gimnazjum nr 6 w Nowym Sączu

Cel

Wyjaśnienie zjawiska elektryzowania ciał przez indukcję.

Materiały

• metalowa puszka po napoju
• rura z PCW (np. od odkurzacza lub rura wykorzystywana w domowych instalacjach wodnych)
• szklanka

Czynności

Do metalowej puszki zbliżamy naelektryzowaną rurę z PCW oraz naelektryzowaną szklankę.

Wynik

W obu przypadkach metalowa puszka zaczyna się toczyć w stronę naelektryzowanego ciała.

Nauczyciel

Danuta Zaremba – Gimnazjum nr 3 w Dzierżoniowie

Cel

Pokazanie zjawiska elektryzowania przez tarcie.

Materiały

• sucha folia z torebki plastikowej

Czynności

Suszymy ręce. Wycieramy do sucha powierzchnię lakierowanej szafy, drzwi lub stołu. Przykładamy folię do polakierowanej powierzchni. Przytrzymujemy folię jedną ręką, drugą ręką kilka razy przejeżdżamy po folii. Odrywamy folię od polakierowanej powierzchni i rozpościeramy ją nad głową.

Wynik

Część włosów staje dęba.

Nauczyciel

Ewa Werblińska – Gimnazjum nr 3 w Kaliszu

Cel

Uczeń potrafi zademonstrować elektryzowanie ciał przez tarcie. Wie, że ciała naelektryzowane różnoimiennie się przyciągają, a naelektryzowane jednoimiennie – odpychają.

Materiały

• folia z tworzywa sztucznego
• nożyczki
• sukno

Czynności

Z folii wycinamy pasek o wymiarach około 30 cm x 10 cm. Krótszy bok paska nacinamy co 1 centymetr. Kładziemy pasek folii na stole i kilkukrotnie pocieramy suknem (cały czas w tym samym kierunku). Podnosimy pasek folii do góry.

Wynik

 „Frędzelki” z folii rozchylają się. Zbliżone do sukna lub ręki się przyklejają.

Nauczyciel

Irena Spaleniec – Zespół Szkół w Potoku Wielkim

Cel

Pokazanie elektryzowania ciała stałego przez indukcję elektrostatyczną.

Materiały

• izolator (wypolerowana deska, szkło lub plastik)
• kalorymetr (np. aluminiowy)
• rurka z PCW
• sukno

Czynności

Przez tarcie elektryzujemy rurkę z PCW (pocieramy ją suknem). Zbliżamy ją na niewielką odległość (około 1 cm) do powierzchni bocznej naczynia kalorymetrycznego leżącego na gładkiej izolującej płytce.

Wynik

Obserwujemy toczenie się walca w stronę rurki z PCW.

Nauczyciel

Wiesław Dykier – Zespół Szkół i Placówek nr 1 w Świeciu nad Osą

Cel

Pokazanie linii pola magnetycznego wokół magnesów trwałych.

Materiały

• magnesy trwałe
• opiłki żelaza
• sztywna przezroczysta folia
• rzutnik
• białe kartki papieru
• wosk

Czynności

Magnes sztabkowy kładziemy na rzutniku. Przykrywamy go folią, na którą wysypujemy opiłki żelaza. Jeśli opiłki nie zmienią ułożenia, należy lekko potrząsnąć folią. Włączamy rzutnik. Na ekranie zobaczymy obraz odzwierciedlający kształt linii pola magnetycznego magnesu. Doświadczenie powtarzamy, używając magnesu podkowiastego, dwóch magnesów sztabkowych zwróconych do siebie raz takimi samymi, a raz różnymi biegunami magnetycznymi. Folię możemy zastąpić białą nawoskowaną kartką papieru. Jeżeli odczekamy kilka minut, wosk się stopi i ułożenie opiłków będzie można utrwalić (należy ostrożnie zdjąć kartkę papieru z rzutnika i pozostawić ją płasko ułożoną do ostygnięcia).

Uwaga. Ponieważ ogrzanie magnesów może spowodować ich rozmagnesowanie, to w czasie, gdy zmieniamy magnesy i ich ustawienie, należy wyłączać rzutnik.

Nauczyciel

Grzegorz Weber – Gimnazjum im. K. Urbańskiego w Złotnikach Kujawskich

Cel

Demonstracja wzajemnego oddziaływania magnesów.

Materiały

• nici
• igły krawieckie równej długości
• silny magnes sztabkowy

Czynności

Wieszamy kilka igieł na nitkach o jednakowej długości. Zbliżamy magnes ustawiony pionowo do wiszących igieł od dołu.

Dotykamy magnesem końców igieł. Odsuwamy magnes od igieł (pionowo w dół). Ponownie zbliżamy do igieł od dołu magnes ustawiony pionowo – tym razem przeciwnym biegunem do góry.

Wynik

Igły po zbliżeniu magnesu ustawiają się pionowo i odsuwają od siebie. Po dotknięciu igły magnesem zostają one silnie przyciągane, ich górne  końce odsuwają się od siebie. Gdy zabierzemy magnes, wiszą nadal pionowo i są oddalone od siebie. W czasie zbliżania magnesu do igieł igły pozostaną ustawione pionowo, ale odsuną się od siebie. Gdy magnes zetknie się z końcami igieł, to te końce igieł zetkną się ze sobą. Przeciwległe końce igieł nadal będą się odpychać.

Po namagnesowaniu igieł można ponownie zbliżyć do nich magnes, ale tym razem drugim jego biegunem. Zaobserwować można wtedy odpychanie się biegunów jednoimiennych.

Nauczyciel

Barbara Zegrodnik – Zespół Szkół nr 1 w Tychach

Cel

Pokazanie, że cząsteczki powietrza drgania jednych ciał przekazują innym ciałom.

Materiały

• słoik bez nakrętki
• balonik
• nitka
• odrobina cukru
• patelnia
• młotek tapicerski lub stolarski

Czynności

Wycięte z balonika koło napinamy na słoiku i mocujemy do niego, obwiązując dookoła sznurkiem. Na powstałą membranę sypiemy odrobinę cukru. W pewnej odległości od słoika energicznie uderzamy tłuczkiem w dno patelni.

Wynik

Ziarenka cukru będą podskakiwać na membranie.

Nauczyciel

Agnieszka Reszka – Gimnazjum im. J. Chełmońskiego w Bielawach

Cel

Zademonstrowanie efektu rozchodzenia się fali w ośrodku.

Materiały

• sprzęt grający z dużymi głośnikami
• balonik
• statyw lub inny uchwyt

Czynności

W pomieszczeniu, w którym wykonywany będzie pokaz, zamykamy okna i drzwi, aby nie było przeciągu. Dmuchamy balon i go zawiązujemy. Mocujemy balon np. do statywu. Włączamy muzykę. Ustawiamy balon w odległości ok. 10 cm od głośnika.

Wynik

Balon zacznie się poruszać.

Nauczyciel

Agnieszka Stoińska – Gimnazjum nr 10 w Poznaniu

Cel

Pokazanie, że fale dźwiękowe rozchodzą się także w ciałach stałych. Ukazanie zjawiska wzmocnienia dźwięku.

Materiały

• grzebień

Czynności

Słuchamy dźwięku, jaki wydaje grzebień, gdy przejedziemy po nim paznokciem. Opieramy jeden koniec grzebienia o stół (lub drzwi) i przeciągamy po grzebieniu paznokciem.

Wynik

Gdy jeden koniec grzebienia jest przyłożony do stołu, dźwięk jest głośniejszy.